Μετά τους Αγώνες, η Ρωσία παραμένει μόνη

Της Maria Lipman

Στην προ-ολυμπιακή του συνέντευξη στα διεθνή μέσα ενημέρωσης ο Πρόεδρος Vladimir Putin  ευχήθηκε ότι «οι συμμετέχοντες, οι οπαδοί, οι δημοσιογράφοι και όλοι όσοι παρακολουθήσουν τους αγώνες στην τηλεόραση και τους ακολουθήσουν μέσω των μέσων ενημέρωσης [να] δουν μια νέα Ρωσία, να δουν το πρόσωπο και τις δυνατότητές της και θα έχουν μια φρέσκια αντικειμενική άποψη για την χώρα». Η επιθυμία του Putin δύσκολα θα εκπληρωθεί πλήρως, αλλά μια εβδομάδα από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι η ροή αρνητικής δημοσιότητας στα ξένα ΜΜΕ έχει καταλαγιάσει. Τα ρεπορτάζ των ΜΜΕ έχουν επικεντρωθεί περισσότερο στα σπορ και λιγότερο στη ρωσική διαφθορά, στην «αντι-γκέι» νομοθεσία και στα ανθρώπινα δικαιώματα εν γένει, στην τρομοκρατία και στα σκληρά μέτρα ασφάλειας ή στα παράπονα για κολλημένες πόρτες, κίτρινο νερό και ατελείς τουαλέτες. Οι «Αγώνες του Putin», όπως αναφέρονται συνήθως βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και οι φίλαθλοι, ακόμα και εκείνοι που αντιπαθούν τις πολιτικές του Putin διασκεδάζουν.

Αλλά, όπως με κάθε μεγάλο γεγονός οι  Αγώνες του Σότσι σύντομα θα τελειώσουν, η Ρωσία θα φύγει από το διεθνές προσκήνιο και να παραμείνει μόνη. Την προηγούμενη εβδομάδα ο Putin συναντήθηκε με το υπουργικό του συμβούλιο, για να συζητήσουν για την εθνική οικονομία και τις μελλοντικές προοπτικές της και δεν φάνηκε αισιόδοξος. Είπε ότι η οικονομία που βασίζεται στον έλεγχο των πόρων δεν μπορεί πλέον να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Ο Putin παραδέχτηκε το προφανές: η ανάπτυξη μειώθηκε στο λίγο περισσότερο από 1% από το 7 ή 8% που ήταν μόλις λίγα χρόνια πριν. Ακόμα και τότε οι διορατικοί εμπειρογνώμονες είχαν πει ότι η ρωσική οικονομία ήταν επικίνδυνα εξαρτημένη από την (αυξανόμενη) τιμή του πετρελαίου και επομένως η ανάπτυξή της δεν ήταν βιώσιμη. Αλλά το Κρεμλίνο, που κολυμπούσε στο χρήμα χάρη στα άφθονα έσοδα από το πετρέλαιο, δεν άκουγε. Το οικονομικό μοτίβο παρέμενε το ίδιο και η εξάρτηση από τις εξαγωγές πόρων αυξήθηκε ακόμη περισσότερο αντί να μειωθεί. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Bloomberg, «η κυβέρνηση λαμβάνει περίπου το ήμισυ των εσόδων του προϋπολογισμού της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου». Και όπως αναφέρει το Bloomberg, «η ανάπτυξη της Ρωσίας επιβραδύνθηκε ή παρέμεινε αμετάβλητη κάθε τρίμηνο από τότε που ο Putin κέρδισε μια νέα θητεία ως πρόεδρος τον Μάρτιο 2013».

Κατά τα χρόνια του στην εξουσία ο Putin έχει επεκτείνει σημαντικά τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας. Το 2013, δημοσίευμα του Bloomberg ανέφερε ότι «οι κρατικές επιχειρήσεις αντιπροσώπευαν πάνω από το 50% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ρωσίας, από το 30% που αντιπροσώπευαν το 1999». Οι υπόλοιποι ιδιώτες επιχειρηματίες δεν είχαν πλήρη έλεγχο ως προς τις συμμετοχές τους: σε οποιαδήποτε στιγμή η κυβέρνηση μπορεί να παρεμβαίνει και να τους πει τι να αγοράσουν ή να μην αγοράσουν, σε ποιόν να πουλήσουν ή πού να επενδύσουν. Στην πολιτική οι έλεγχοι ήταν τόσο ασφυκτικοί που τα κόμματα, οι δυνάμεις ή τα πρόσωπα που το Κρεμλίνο θεωρούσε ανεπιθύμητα δεν είχαν καμία πιθανότητα να μπουν στην πολιτική σκηνή. Τα θεσμικά όργανα της δημόσιας συμμετοχής μεταβλήθηκαν ριζικά. Οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι περιορισμένες και εκφοβισμένες: από τη στιγμή που ο νόμος και η δικαιοσύνη υπόκεινται επίσης στην διακριτική ευχέρεια της εξουσίας και τα δικαιώματα της ατομικής ιδιοκτησίας δεν είναι προστατευμένα από το νόμο, οι Ρώσοι επιχειρηματίες αποφεύγουν να επενδύσουν στο εσωτερικό της χώρας και προτιμούν να αποσύρουν το κεφάλαιό τους από τη Ρωσία. Το δημοσίευμα του Bloomberg αναφέρει μια εκτίμηση της κεντρικής τράπεζας: 420.6 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν αποχωρήσει  από τη Ρωσία από το 2008 έως το τέλος του 2013.

Η τεράστια τύχη του Putin, οι υψηλές και αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου, του επέτρεψε να αυξήσει σημαντικά τους μισθούς και τις συντάξεις που πληρώνονται από τον προϋπολογισμό, κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του, η πολιτική αναταραχή της δεκαετίας του 1990 έδωσε τη θέση της στη σταθερότητα της μη ανταγωνιστικής πολιτικής. Αν και ο λαός της Ρωσίας δεν αγνοούσε τη διαφθορά, την ανισότητα και την αδικία, εφησυχάστηκε  εύκολα στην παθητικότητα και στη συγκατάβαση.

Ο Putin εμβάθυνε το σύνηθες πατερναλιστικό πρότυπο σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση είναι κυρίαρχη πάνω από τους ανθρώπους και η αυτόνομη δημόσια πρωτοβουλία αποθαρρύνεται. Το 2011, όταν μια εκσυγχρονισμένη μειονότητα εγκατέλειψε τη συναίνεση και διοργάνωσε διαδηλώσεις κατά του Putin, το Κρεμλίνο απάντησε με καταστολή και με μια στροφή προς τον κοινωνικό συντηρητισμό αποξενώνοντας έτσι ριζικά τις πιο αστικοποιημένες, εκσυγχρονισμένες και δημιουργικές εκλογικές περιφέρειες της Ρωσίας.

Σήμερα, δεδομένου ότι η τύχη του Putin υποχωρεί και οι εξαγωγές πετρελαίου δεν δίνουν ώθηση πλέον στην οικονομική ανάπτυξη, η Ρωσία επιθυμεί να βρει εναλλακτικές πηγές ανάπτυξης. Μια προφανής επιλογή θα ήταν να απελευθερώσουν τις δημιουργικές ενέργειες των ανθρώπων, να δώσουν μια ώθηση στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα και να εργαστούν προς την ίδρυση ενός κράτους δικαίου. Όμως, τέτοια μέτρα θα ήταν αντίθετα με τον τρόπο διακυβέρνησης του Putin, ένα συνδυασμό αυστηρού κυβερνητικού ελέγχου και αδιαμφισβήτητης δημόσιας πίστης. Αφού η ικανότητά του να αγοράσει την πίστη των ανθρώπων έχει μειωθεί λόγω της επιβράδυνσης της οικονομίας, αναμένεται να βασιστεί όλο και περισσότερο στον καταναγκασμό.

Πάνω από το 20% του ρωσικού λαού, οι περισσότεροι αστοί, μορφωμένοι και  νέοι, δηλώνουν σε έρευνες της κοινής γνώμης, ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να φύγουν από τη Ρωσία και να εγκατασταθούν σε άλλη χώρα. Φυσικά μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό μεταναστεύει στην πραγματικότητα. Αλλά μια τέτοια ειλικρινής επιθυμία να εγκαταλείψουν τη Ρωσία σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν θεωρούν τους εαυτούς τους ως μετόχους στο μέλλον της χώρας τους. Και αυτό είναι ένα σοβαρό εμπόδιο για την εθνική ανάπτυξη.

Πηγή: capital.gr