Οι αγωγοί της αντιπαράθεσης Δημήτρης Λιάτσος

Σκληρό ενεργειακό πόκερ στις Βρυξέλλες. Η Ευρωουκρανική διακήρυξη και η θέση της Ρωσίας.

Στις 23 Μαρτίου στις Βρυξέλλες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξής, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Παγκόσμια Τράπεζα υπέγραψαν από κοινού με την Ουκρανία Κοινή Διακήρυξη για τον εκμοντερνισμό του ουκρανικού συστήματος αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου.

Οι εκπρόσωποι της Ε.Ε. και οι ηγέτες της Ουκρανίας αποφάσισαν ότι η Ρωσία πρέπει… να υπακούσει στις υπαγορεύσεις τους.
   Στη Διακήρυξη αναφέρεται πως θα υπάρξει «ανεξάρτητος διαχειριστής του συστήματος αγωγών», που θα ελέγχεται από τους εταίρους της συμφωνίας. Ταυτόχρονα, εκτός του εκμοντερνισμού των παλαιών αγωγών, που αποτελούν συστατικό στοιχείο του συστήματος των σοβιετικών αγωγών που κατασκευάστηκε πριν από 40 χρόνια και τροφοδοτεί απρόσκοπτα την Ευρώπη με φυσικό αέριο (με εξαίρεση την περίοδο 2006-2009, όταν στην εξουσία ανήλθαν οι «πορτοκαλί επαναστάτες» με τους οποίους τώρα οι ινστρούκτορες των Βρυξελλών υπογράφουν τη «Διακήρυξη», ενώ τον περασμένο Ιανουάριο έβλεπαν πολλές χώρες της Ε.Ε. να υποφέρουν από έλλειψη φυσικού αερίου που ο κ. Γιουσένκο και η «πορτοκαλί» παρέα τον είχαν προκαλέσει), η Διακήρυξη προβλέπει και τη διεύρυνση της μεταφοράς γκαζιού μέσω Ουκρανίας με κατασκευή νέων αγωγών.
   Στις Βρυξέλλες συμφώνησαν να δώσουν 2,6 δισ. δολ. για τον εκμοντερνισμό των παλαιών και υποσχέθηκαν επίσης 5,6 δισ. δολ. για κατασκευή νέων αγωγών. Οι εξελίξεις αυτές έκαναν τη ρωσική αντιπροσωπεία που ήταν στις Βρυξέλλες, με επικεφαλής τον υπουργό ενέργειας κ. Σεργκέι Σματκό, να αποχωρήσει μιλώντας για διεθνές σκάνδαλο. Ουσιαστικά, δύο πλευρές, οι εκπρόσωποι των καταναλωτών και οι ηγέτες της χώρας-τράνζιτ, αποφάσισαν τι πρέπει να πράξει η… Ρωσία! Να υπακούσει στις υπαγορεύσεις τους!
   «Αν τα συμφέροντα της Ρωσίας αγνοηθούν τότε και εμείς είμαστε αναγκασμένοι να επανεξετάσουμε τις αρχές που διέπουν τις σχέσεις μας» προειδοποίησε πάραυτα ο κ. Βλάντιμιρ Πούτιν. Διότι «να λυθούν θέματα αύξησης των προμηθειών με ρωσικό φυσικό αέριο χωρίς τη Ρωσία είναι ακατανόητο…», συμπλήρωσε ο Ρώσος πρωθυπουργός και χαρακτήρισε την ευρωουκρανική Διακήρυξη «ως τουλάχιστον αλόγιστη και μη επαγγελματική».

Η «μάχη» του μέλλοντος

   Είναι γεγονός ότι χρόνο με τον χρόνο η Ε.Ε. καταναλώνει όλο και περισσότερο γκάζι. Σύμφωνα με μετρήσεις διάφορων ινστιτούτων που ασχολούνται με το θέμα, το 2020 οι ανάγκες σε γκάζι θα αυξηθούν κατά 80-100 δισ. κυβικά τον χρόνο. Από πού θα μπορούσε να το προμηθεύεται η Ε.Ε.;
   Η Ρωσία μπορεί να ανταποκριθεί αυξάνοντας την εσωτερική παραγωγή της. Μόνο στο κοίτασμα του Στόκμαν, στον ρωσικό Βόρειο Πόλο, μόλις λειτουργήσει θα δίνει 67 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο. Το ερώτημα είναι τι δρόμο θα ακολουθήσει η τεράστια αυτή ποσότητα που λογικά θα προορίζεται για την ευρωπαϊκή αγορά.
   Οι Ουκρανοί «πορτοκαλί» ηγέτες λανσάρουν τη χώρα τους ως τράνζιτ και αυτό είχαν υπ’ όψιν τους, και αυτό «πούλησαν», στις 23 Μαρτίου στις Βρυξέλλες. Όμως μετά την υπογραφή της «Διακήρυξης» άνθρωποι που ηγούνται ευρωπαϊκών κολοσσών γκαζιού όπως το αφεντικό της ιταλικής ΕΝΙ και της γερμανικής ΕΟΝ εξέφρασαν αμφιβολίες για την σκοπιμότητα της «Διακήρυξης» θυμίζοντας παράλληλα πως αυτοί συνεργάζονται με την ρωσική GAZPROM για την κατασκευή εναλλακτικών δρόμων μεταφοράς όπως ο South Stream και ο North Stream («Νότια Ροή» και «Βόρεια Ροή»).
   Στην προσπάθειά τους να εκμηδενίσουν τους δύο αυτούς αγωγούς και να πλασαριστούν οι ίδιοι ως η μοναδική συμφέρουσα λύση στο τράνζιτ, οι Ουκρανοί ηγέτες δεν διστάζουν να διαστρεβλώσουν αριθμούς και νούμερα.
   «Αν κάποιοι επενδύσουν στο ουκρανικό σύστημα αγωγών 5,5 δισ. δολ., αυτό θα έχει δυνατότητα αύξησης των ποσοτήτων ως 60 δισ. κυβικά στην έξοδο από την Ουκρανία… Θέλω να μου πει κάποιος αν υπάρχει πιο συμφέρουσα λύση από οικονομικής πλευράς …». Με τα λόγια αυτά, ίσως, η πολυπράγμων και εντυπωσιακή «πριγκίπισσα» κυρία Γιούλια Τιμοσένκο «έπεισε» τους «συντηρητικούς» ινστρούκτορες των Βρυξελλών.
   Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία που αναφέρονται σχετικά με τους υπό κατασκευή αγωγούς που αφήνουν εκτός «πεδιάς» την Ουκρανία, τη «Βόρεια» και «Νότια» ροή, θα επενδυθούν πάνω από 23 δισ. δολ. Σε σύγκριση με τα 5,5 που διακηρύσσει η ουκρανική πρωθυπουργός η διαφορά είναι καταλυτική.
   Ωστόσο, στη Μόσχα επίσης ξέρουν να μετρούν και κυρίως να υπολογίζουν ρεαλιστικά αφού οι άνθρωποι της GAZPROM έχουν ως βασική ενασχόλησή τους να στήνουν αγωγούς και όχι να κάνουν ανέξοδες πολιτικές διακηρύξεις.
   Όπως εξηγεί ο αντιπρόεδρος της GAZPROM κ. Βάλερι Γκόλουμπεφ, η Ουκρανία για να εκμοντερνίσει το σύστημα αγωγών της (πόσο μάλλον να το διευρύνει) χρειάζεται όχι 5,5 δισ. αλλά γύρω στα 30 δισ. δολάρια! Άρα οι εναλλακτικές λύσεις που προωθεί η GAZPROM με τους Ευρωπαίους εταίρους της είναι πιο συμφέρουσες και οικονομικά…
   Δεύτερο θέμα, εξίσου σημαντικό, είναι το γεγονός πως η Ουρανία δεν αποτελεί εχέγγυο εταίρο ως χώρα-τράνζιτ. Η ευρωουκρανική διακήρυξη λοιπόν προτείνει στη Ρωσία να αφήσει τη μερίδα του λέοντος των εξαγωγών της «όμηρο» στις ορέξεις των Ουκρανών πολιτικών.
   Εκτός αυτού, όπως εξηγεί ο αναλυτής κ. Ντμίτρι Αμπζάλοφ, «ακόμα κι αν υποθέσουμε πως γίνονται όλα όσα προτείνει το Κίεβο, ακόμα και με αύξηση των ποσοτήτων που θα περνά μέσα από την Ουκρανία, οι ποσότητες που έχει ανάγκη η Ευρώπη σε ένα βάθος 10-15 χρόνων δεν θα επαρκούν. Και φυσικά, δεν λύνει το κύριο θέμα το οποίο έγκειται στο γεγονός πως η χώρα-τράνζιτ χρησιμοποιεί το καθεστώς της για να εκβιάζει και να επιχειρεί να λύσει στρατηγικά ζητήματα…».
   Αυτό βέβαια μπαίνει στη λογική των Βρυξελλών. Πάντα, και με τον «ενεργειακό χάρτη» της δεκαετίας του ’90 που υπέγραψε το καθεστώς Γέλτσιν αλλά ποτέ ως τώρα δεν επικυρώθηκε από τα κοινοβουλευτικά όργανα της Ρωσίας, η προσέγγιση ήταν να έχουν τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση των τιμών και της μεταφοράς οι χώρες-καταναλωτές και όχι η χώρα-παραγωγός/προμηθευτής. Επειδή τα τελευταία 10 χρόνια το ειδικό βάρος του φυσικού αερίου ως ενεργειακού πόρου αυξήθηκε κατακόρυφα μαζί με το κύρος και την ενίσχυση της GAZPROM και της Ρωσίας γενικά, αποδυναμώνοντας έτσι τις ευρωπαϊκές θέσεις, είναι πιθανόν κάποιοι στις Βρυξέλλες να επιχειρούν, σε συναλλαγή με την ουκρανική ηγεσία, να εκβιάσουν τη Ρωσία επιδιώκοντας υποχωρήσεις εκ μέρους της.
   Το ενδιαφέρον είναι πως συμμαχούν με τον… Διάβολο αφού ο υπό προθεσμία Ουκρανός πρόεδρος κ. Βίκτορ Γιουσένκο και η παρέα του αποδείχθηκαν ανίκανοι να τηρήσουν οποιαδήποτε συμφωνία που υπογράφηκε επί θητείας του στον ενεργειακό τομέα.

Τι επιδιώκει η GAZPROM;

   Να κατασκευάσει τους δύο εναλλακτικούς αγωγούς από Βορρά και Νότο, να διευρύνει τον υπάρχοντα υποθαλάσσιο BlueStream («κυανή ροή»), που φθάνει στην Τουρκία και τον γιγάντιο αγωγό από τη Σιβηρία «Γιαμάλ-Ευρώπη».
   Οι ποσότητες θα ανέρχονται στα 110 δισ./m³ που περνά τώρα μέσω Ουκρανίας. Έτσι, οποιοδήποτε πρόβλημα δημιουργήσουν αύριο οι εκκεντρικοί Ουκρανοί ηγέτες δεν θα «πονέσει» τις αγορές στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και θα αφαιρέσει από το Κίεβο τον μοχλό πίεσης. Θα γίνει αυτό που επιζητούν όλοι με μία φωνή: απρόσκοπτη τροφοδοσία και από διαφορετικούς δρόμους.
   Το τι επιδιώκει η Ουκρανία το αναφέρει παραπάνω ο αναλυτής κ. Αμπζάλοφ. Το σημαντικό είναι πως ανάλογο ρόλο επιδιώκει να έχει και μια άλλη χώρα-τράνζιτ, η Τουρκία. Η Άγκυρα επιζητεί προνομιακούς όρους για να συμμετάσχει στο έργο αμφίβολης προς το παρόν οικονομικής ωφέλειας, όπως ο αγωγός NABUCCO.
   Η Μόσχα με τις προσεγγίσεις της δείχνει να επιζητεί την κατανόηση των Ευρωπαίων εταίρων της βασικά προς το συμφέρον αυτών. Δηλαδή, προσπαθεί να προστατεύσει τους… πελάτες της. Και μέσα σε αυτό το πλέγμα προστασίας εκ των πραγμάτων βρίσκεται και η Ελλάδα.
   Έτσι, ενώ η Ρωσία συμφώνησε με το Αζερμπαϊτζάν να αγοράσει ολόκληρη την ποσότητα φυσικού αερίου από το κοίτασμα Σαχ-Ντενίζ 2, αφήνει το κοίτασμα Σαχ-Ντενίζ 1 στην ευχέρεια των Αζέρων ώστε να τροφοδοτείται ο αγωγός Τουρκία - Ελλάδα - Ιταλία (ο οποίος έτσι κι αλλιώς λειτουργεί με σοβαρές ελλείψεις…).
   Η υλοποίηση των σχεδίων αυτών κάνει ανεπίκαιρο το σχέδιο NABUCCO έως ότου λυθούν πολυσύνθετα πολιτικά προβλήματα όπως οι σχέσεις ΗΠΑ - Ιράν, το καθεστώς που θα διέπει την Κασπία κ.ά.
   Τέλος, θυμίζουμε πως τα σχέδια για τον αγωγό NABUCCO δεν αφορούν την Ελλάδα, αφού αυτός δεν θα περάσει από τη χώρα μας.
   Η ελληνική κυβέρνηση έχει κάνει τις επιλογές της, συμμετέχει ενεργά στην κατασκευή του SouthStream με προοπτική το Νότο της Ιταλίας, τα Βαλκάνια… Επομένως, θα είχε κάθε λόγο να ζητήσει από τους ινστρούκτορες των Βρυξελλών εξηγήσεις, όπως βέβαια οι Ιταλοί, οι Γερμανοί, οι Αυστριακοί, τι στόχο είχε η «Διακήρυξη» με την Ουκρανία;
   Στο διά ταύτα. Στην εκπνοή του Μαρτίου επισκέφθηκε τη Μόσχα ο Ουκρανός υπουργός Ενέργειας κ. Γιούρι Πρόνταν με την ελπίδα να πείσει πως η ευρωουκρανική Διακήρυξη δεν είναι τόσο κακή για τη Ρωσία. Δεν τα κατάφερε. Το ίδιο επιχειρούν να κάνουν και οι Ευρωπαίοι ινστρούκτορες, εμπνευστές της «αντιρωσικής» Διακήρυξης. Μήπως άραγε κατανόησαν ότι είναι αντιπαραγωγικό να υπολογίζεις χωρίς τον ξενοδόχο;
   Κάλλιο αργά παρά ποτέ...

πηγή: περιοδικό Δiπλωματία