Ουκρανικό φρένο… στο γκάζι Δημήτρης Λιάτσος

Ώρα μηδέν για το φυσικό αέριο. Πιο ορατός από ποτέ ο κίνδυνος ενεργειακής κρίσης .

Στο τριήμερο 8-10 Ιουνίου στο Κίεβο υπήρξαν εξελίξεις που πιστοποιούν ότι τόσο η πολιτική κατάσταση όσο και το ενεργειακό ζήτημα κάθε άλλο παρά αισιοδοξία εμπνέουν, τόσο για την ουκρανική κοινωνία όσο και για την ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά, αφού η χώρα αυτή παραμένει προς το παρόν το «κλειδί» για την τροφοδοσία με ρωσικό φυσικό αέριο.

Η πολιτική κρίση στην Ουκρανία έχει άμεσες επιπτώσεις στην απρόσκοπτη τροφοδοσία της Ευρώπης με ρωσικό φυσικό αέριο.
   Ως γνωστόν, το 85% του γκαζιού που καταναλώνει η Ευρώπη από τη Ρωσία περνά μέσα από τους παλιούς σοβιετικούς ενιαίους αγωγούς στο έδαφος της Ουκρανίας.
   Τονίζουμε ιδιαίτερα το «ενιαίο» διότι τεχνολογικά οι αγωγοί που κατασκευάστηκαν πριν από 40 χρόνια ήταν έτσι δομημένοι που να τροφοδοτούν απρόσκοπτα τις ευρωπαϊκές αγορές χωρίς ενδιάμεσους, διακοπές, αφαιμάξεις και άλλα εμπόδια με καταλυτικά αρνητική επίδραση πάνω στο σύνθετο τεχνολογικό εγχείρημα της μεταφοράς σε αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων (από το Γιαμάλ της Βόρειας Σιβηρίας ως τους Ευρωπαίους καταναλωτές, το φυσικό αέριο «κυλάει» μέσα σε αγωγούς επτά και πλέον χιλιάδων χιλιομέτρων).
   Στα δυτικά σύνορα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, σήμερα της Ουκρανίας, κατασκευάστηκαν τεράστιες υπόγειες δεξαμενές συσσώρευσης του γκαζιού, αναγκαίου για την απρόσκοπτη λειτουργία του αγωγού.
   Όλον τον Ιούνιο οι Ρώσοι, διά στόματος Πούτιν αλλά και ανώτερων στελεχών της Gazprom, ενημερώνουν, προειδοποιούν, δημοσιοποιούν τη ζοφερή εικόνα που ενδέχεται να προκύψει στο επόμενο χρονικό διάστημα. Οι δεξαμενές από τις οποίες η Ουκρανία συνεχώς παίρνει αέριο για τις ανάγκες της χωρίς να το αποπληρώνει μπορεί να αδειάσουν. Κάτω από ένα ορισμένο όριο αφαίρεσης αερίου γίνεται τεχνολογικά αδύνατη η διέλευση των ποσοτήτων αυτών που προορίζονται για την ευρωπαϊκή αγορά.
   Για να μην υπάρξει πρόβλημα η Ουκρανία πρέπει, όπως αναφέρεται στις σχετικές συμφωνίες, να «γεμίσει» τις δεξαμενές. Απαιτείται μία ποσότητα γύρω στα 20 δισ. κυβικά με κόστος πάνω από 5 εκατ. δολάρια. Τα χρήματα αυτά το Κίεβο λέει ότι δεν τα διαθέτει και συνεχίζει να αντλεί γκάζι από τις δεξαμενές. Όταν αυτό καταστεί αδύνατο, όπως έδειξε η «πλούσια» δράση των προηγούμενων χρόνων, η ουκρανική πλευρά βάζει χέρι στο γκάζι του αγωγού που προορίζεται για την Ευρώπη. Και εδώ οι Ρώσοι τεχνολογικά δεν έχουν καμία δυνατότητα αντίδρασης, αφού οι αγωγοί στο έδαφος της Ουκρανίας αποτελούν ουκρανική κρατική ιδιοκτησία.
Ουσιαστικά, λίγο πολύ κάτω από αυτό το σύστημα λειτουργεί η ουκρανική ενεργειακή μηχανή από το 1992 και μετά. Έχετε την εντύπωση πως ενώ στη Δύση καθιερώθηκε το προσωνύμιο της «πορτοκαλί πριγκίπισσας» για την πρωθυπουργό κυρία Γιούλια Τιμοσένκο, τυχαία στον πρώην σοβιετικό χώρο αποκαλείται «πριγκίπισσα του γκαζιού»; Ως τώρα, αλλά και τα χρόνια του ’90, όταν ήταν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επί προεδρίας Κούτσμα, ασκεί αυστηρό έλεγχο, με μηχανισμό που έχει δημιουργήσει, πάνω στα θέματα της ενέργειας.
Θυμίζουμε απλώς πως τον περασμένο Μάρτιο ο πρόεδρος Γιουσένκο έχασε κατά κράτος όταν έβαλε τους «φουσκωτούς» της προεδρικής φρουράς να εισβάλουν στα γραφεία της κρατικής Naftogaz, την οποία ελέγχει η «ανυπάκουη» πρωθυπουργός του!
Έρχεται λοιπόν το Κρεμλίνο και ζητεί από τους Ευρωπαίους να σκύψουν πάνω στο πρόβλημα και να αφήσουν την τακτική τού να κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους με εκφράσεις του τύπου «το τράνζιτ είναι διμερές θέμα Ρωσίας - Ουκρανίας, δεν μας αφορά, ας το λύσουν». Τώρα που οι αμερικανικές φιτιλιές περί «αφερέγγυας Ρωσίας» και «δημοκρατικής Ουκρανίας που εκβιάζεται από το Κρεμλίνο» δεν πείθουν σχεδόν κανέναν, αφού τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους, ο ενισχυμένος από τις ευρωεκλογές κ. Μανουέλ Μπαρόζο (αλήθεια, πώς προκύπτει ενισχυμένος με αυτά τα εντυπωσιακά ποσοστά αποχής πανευρωπαϊκά;) έστειλε στο Κίεβο ενεργειακή αντιπροσωπεία για να εξετάσει το θέμα…
Το ενδιαφέρον στη συνάντηση του Κιέβου στις 10 Ιουνίου είναι πως ο εκπρόσωπος του προέδρου Γιουσένκο, κ. Μπογντάν Σοκολόφσκι, πέρα από τις χιλιοειπωμένες διακηρύξεις ότι «η Ουκρανία θα παραμείνει αξιόπιστος μεταφορέας του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ε.Ε…», συμπλήρωσε με νόημα: «Εντός του 2009 μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα στο τράνζιτ φυσικού αερίου εξαιτίας των αργών ρυθμών μεταρρύθμισης του ουκρανικού δικτύου γκαζιού και εξαιτίας των μη ικανοποιητικών όρων για την Ουκρανία των συμφωνιών με τη Ρωσία που υπογράφηκαν στις 19 Ιανουαρίου 2009».
Δηλαδή, τι μας λέει ο Ουκρανός προεδρικός εκπρόσωπος; Ότι οι συμφωνίες που υπογράφηκαν στη Μόσχα στις 19 Ιανουαρίου, παρουσία των πρωθυπουργών Πούτιν και Τιμοσένκο, μετά από ένα 20ήμερο ουκρανικό σόλο που άφησε την Ευρώπη χωρίς γκάζι, θα καταπατηθούν. Μας προειδοποιεί ο κ. Γιουσένκο ότι οι φόβοι του κ. Πούτιν για κρίση το φθινόπωρο δεν θα μείνουν απλώς φόβοι, αλλά θα γίνουν πράξη!
Οι συμφωνίες σίγουρα δεν συμφέρουν τον πρόεδρο Γιουσένκο και την ομάδα του, η οποία συνεχώς φυλλορροεί το τελευταίο διάστημα. Ρωσία και Ευρώπη, το δείχνουν καθαρά οι διεργασίες στο Κίεβο, είναι ενεργειακά αιχμάλωτοι των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων των αντιμαχόμενων φατριών.
Ο κ. Γιουσένκο –με δημοτικότητα γύρω στο 3% (αγγίζει δηλαδή τα όρια του στατιστικού λάθους)– επιμένει να διακηρύττει ότι στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές του Ιανουαρίου 2010 (χωρίς να είναι σίγουρη η ημερομηνία) θα είναι ξανά υποψήφιος, αφού ακόμη δεν ολοκλήρωσε την πορεία των Ουκρανών προς το ευτυχισμένο μέλλον!
Το ίδιο έχει κάνει και η «πριγκίπισσα του γκαζιού», η οποία στο θέμα αυτό μπορεί να τα έχει βρει με τη Μόσχα, ωστόσο οι συμπατριώτες της της φορτώνουν την αποτυχία να χειριστεί έστω υποφερτά την οικονομική κρίση. Έτσι, σύμφωνα με τα στοιχεία της NomuraSecuritiesInternational που ετοίμασε ετήσιο κατάλογο για την ανάπτυξη οικονομιών πολλών χωρών τα επόμενα δύο έτη, η Ουκρανία μπορεί να έχει το 2009 πτώση του ΑΕΠ 10%, το υψηλότερο ποσοστό ανάμεσα σε μεγάλες χώρες.
Και μάλιστα ο εκπρόσωπός της κ. Πολ Σέαρντ εκτιμά πως για την οδυνηρή αυτή εξέλιξη για την οικονομία της Ουκρανίας «η ένταση στις σχέσεις Μόσχας - Κιέβου δεν έπαιξε και τόσο σημαντικό ρόλο…». Με άλλα λόγια, η υπό την κυρία Τιμοσένκο ουκρανική κυβέρνηση διαχειρίστηκε την κρίση με τον χειρότερο τρόπο φέρνοντας τη χώρα στα όρια της πτώχευσης!
Έχοντας υπόψη την απογοήτευση των ανθρώπων προς το έργο της και με ποσοστό δημοτικότητας που κυμαίνεται στα όρια του 17% (στις εκλογές του Δεκεμβρίου 2007, το ομώνυμο κόμμα της κυρίας Τιμοσένκο πήρε ποσοστό γύρω στο 30%) επεχείρησε τη δημιουργία μεγάλου συνασπισμού με τον αντίπαλό της, ηγέτη του κινήματος «Περιφέρειες της Ουκρανίας» κ. Βίκτορ Γιανούκοβιτς (34% στις εκλογές του 2007, δημοτικότητα σήμερα γύρω στο 24%). Στις 5 Ιουνίου ανακοινώθηκε η κατ’ αρχήν συμφωνία που είχε στόχο την αλλαγή του Συντάγματος, την κατάργηση των προεδρικών εκλογών, την ανάδειξη του προέδρου από τη Βουλή, την ενίσχυση της Βουλής και της κυβέρνησης.
Αυτή η εξέλιξη σήμανε την πρόωρη πιστοποίηση του πολιτικού θανάτου του προέδρου Γιουσένκο. Ο οποίος έσπευσε πάραυτα να καλέσει στο προεδρικό μέγαρο τους πρέσβεις των χωρών της Δύσης (γιατί άραγε μόνον αυτούς;) και να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο εκτροπής από τη… δημοκρατία στην Ουκρανία.
Η συμφωνία, ωστόσο, Γιανούκοβιτς - Τιμοσένκο δεν υλοποιήθηκε ποτέ, όχι γιατί τους φόβισε ο ανυπόληπτος κ. Γιουσένκο. Απλώς, ο έχων τις περισσότερες πιθανότητες να εκλεγεί επόμενος πρόεδρος της Ουκρανίας κ. Γιανούκοβιτς εκτίμησε τελικά πως είναι προτιμότερο να το επιχειρήσει μέσω του δημοφιλούς θεσμού των εκλογών παρά μέσω Βουλής, δείχνοντας πως δεν εμπιστεύεται την παρ’ ολίγον συντρόφισσά του κυρία Τιμοσένκο ότι θα τηρήσει τις υποσχέσεις της.
Το νέο πολιτικό «φρούτο» που προωθούν τα υπερατλαντικά «ιδρύματα δημοκρατίας», αλλά και, σύμφωνα με ορισμένες ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, ορισμένοι κύκλοι που έχουν πρόσβαση στο Κρεμλίνο, ο 35χρονος κ. Αρσένι Γιατσενιούκ, παρά το συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό δημοτικότητας που του δίνουν οι δημοσκοπήσεις (γύρω στο 14%) εκτιμάται ότι ακόμη δεν ωρίμασε ώστε να μπορέσει να διεκδικήσει την ουκρανική προεδρία σε λίγους μήνες.
Η κυρία Τιμοσένκο, λοιπόν, με τους τρεις προαναφερθέντες και τουλάχιστον δύο ακόμα δεκάδες γραφικές ή λιγότερο γραφικές υποψηφιότητες, μόνη της και με όπλο τις ενεργειακές συμφωνίες με τη Μόσχα, θα πάει στις προεδρικές εκλογές. Έως ότου όμως γίνουν αυτές οι εξελίξεις στην καταρρέουσα οικονομικά Ουκρανία – και κυρίως οι εξελίξεις γύρω από τις πληρωμές ή μη του φυσικού αερίου – θα βάλουν τη σφραγίδα τους καταλυτικά.
Η Ε.Ε. δεν έχει πλέον δικαίωμα να μένει απλώς θεατής στο ουκρανικό ναυάγιο που θα έχει άμεσες συνέπειες στην ενεργειακή της τροφοδοσία.