Το πορτοκαλί... ξεθωριάζει Δημήτρης Λιάτσος

 Η Ουκρανία στη μετά-Γούσενκο εποχή. Ουκρανία: Η ανασκόπηση μιας χαμένης πενταετίας.

Έχει ο καιρός γυρίσματα… Ο λόγος για την Ουκρανία η οποία το 2010 μπήκε σε τροχιά προεδρικών εκλογών. Με πρωταγωνιστές δύο από εκείνους που πρωτοστάτησαν στην άγρια, άθλια και βρώμικη μάχη, τον Νοέμβριο 2004. Με ένα στρατηγικής σημασίας στοιχείο.

Οπαδοί του Γιανούκοβιτς πανηγυρίζουν τη νίκη στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία.
   Οι τωρινές εκλογές αποτελούν «κύκνειο άσμα» του αμερικανικού «κλώνου» του πολυδιαφημισμένου ηγέτη ενός κακόγουστου εκλογικού project με την επωνυμία «πορτοκαλί επανάσταση» του Βίκτορ Γιουσένκο. Η ανάρρησή του στην εξουσία -έστω και στον… τρίτο γύρο των εκλογών, γεγονός που από μόνο του αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία- θεωρήθηκε προσωπική ήττα του δημοφιλούς, και στην Ουκρανία, Ρώσου ηγέτη Βλάντιμιρ Πούτιν. Αυτό που ακολούθησε στην πενταετή θητεία του ο Γιουσένκο μόνο ως «κακό όνειρο» ή ως «κακοήθης όγκος» ή ως «παροξυσμός» στις ρωσοουκρανικές σχέσεις, μπορεί να θεωρηθεί.
   Άρχισε η μεθοδική αποδόμηση όλων των πυλώνων της μακραίωνης συγγένειας, φιλίας και εθνικής ταυτότητας που ζουν ένθεν κακείθεν του ποταμού Δον, ένθεν και εκείθεν του Δνείπερου! Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι δύο διαφορετικοί λαοί με διαφορετική ιστορία… Η ρωσική γλώσσα στην Ουκρανία είναι το ίδιο ξένη γλώσσα όπως η αγγλική, η γερμανική, η γαλλική… Είναι μόνο δύο από τα ανιστόρητα «τσιτάτα» που εκστόμισε εξ αρχής ο Γιουσένκο. Και επιχείρησε πάραυτα να πείσει τους Ουκρανούς πως κινδυνεύουν θανάσιμα από τον βόρειο γείτονα γι’ αυτό η μόνη σωτηρία τους είναι η είσοδος στο ΝΑΤΟ της χώρας, για την οποία μεγαλόψυχα δουλεύει το ηγετικό δίδυμο του ελεύθερου κόσμου, Μπους – Κοντολίζα, έχοντας στον νου τους τις βαθυστόχαστες θεωρητικές ενατενίσεις του Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι.

   Ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας που ιδρύθηκε στη Σεβαστούπολη επί Μεγάλης Αικατερίνης, πριν από 225 χρόνια, έγινε για τον Γιουσένκο «κατοχικός» και ολόκληρος ο «ελεύθερος κόσμος» κλήθηκε να βοηθήσει ώστε να απαλλαγεί η Ουκρανία από αυτόν. Οι Ουκρανοί εθνικιστές που πολέμησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των χιτλερικών, αναγνωρίστηκαν από τον Γιουσένκο και εξισώθηκαν με τους Σοβιετικούς βετεράνους - αντιφασίστες.
   Ο Γιουσένκο και η υπερατλαντική παρέα ξόδευαν εκατοντάδες εκατομμύρια για να κατασκευάσουν (τον 21ο αιώνα!) ουκρανικό εθνικό κράτος και συνείδηση, τσαλαπατώντας την Ιστορία και τη διαδρομή των κατοίκων της Ουκρανίας πλάι πλάι με τους Ρώσους.
   Τελευταίο «κατόρθωμα» του Γιουσένκο ήταν η ανακήρυξη σε εθνική γιορτή της ημερομηνίας της μάχης που έδωσαν ένοπλες ληστοσυμμορίες των ουκρανικών Καρπάθιων στο πλευρό των Αυστροούγγρων κατά των Ρώσων στον… Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο! Όλα αυτά σε συνδυασμό με την αλλαγή Συντάγματος την οποία ο Γιουσένκο αποδέχτηκε το 2004, ως αντάλλαγμα για να συμφωνήσει ο τότε πρόεδρος Λεονίντ Κούτσμα να του παραδώσει την εξουσία, μετέτρεψαν την έτσι και αλλιώς αδιαμόρφωτη ακόμα νέα ουκρανική κρατική εξουσία σε ένα τραγελαφικό αλαλούμ.

   Στις βουλευτικές εκλογές του 2007, ανάμεσα στις τόσες άλλες πρωτοτυπίες υπήρχε και η εξής: γιγαντοαφίσες έγραφαν «απαιτούμε αύξηση συντάξεων 35%, άρση της βουλευτικής ασυλίας, υπογραφή και φωτογραφία του… Βίκτορ Γιουσένκο». Ο πρόεδρος της χώρας απαιτούσε από την πρωθυπουργό –που ο ίδιος της ανέθεσε να σχηματίσει κυβέρνηση και αυτός μπορούσε να την απολύσει– να κάνει αύξηση συντάξεων. Ενώ τον Φεβρουάριο του 2009, άνδρες της Προεδρικής Φρουράς εισέβαλαν στα γραφεία της κρατικής εταιρεία «NAFTOGAZ» κάνοντας αφαίμαξη ντοκουμέντων.
   Η χώρα, οι μηχανισμοί του κράτους, οδηγήθηκαν σε πλήρη παραλυσία. Ο Γιουσένκο σαν να μη ζει εκεί, σαν να μην έχει ευθύνη για τα τεκταινόμενα, σαν «βαθυστόχαστος» οικονομικός αναλυτής προέβλεψε στις 13 Ιανουαρίου πως σύντομα η χώρα θα κηρύξει πτώχευση. Οι υπερατλαντικοί σύμβουλοί του, πέρα από το αντιρωσικό πρόγραμμα που περιλάμβανε το project «πορτοκαλί επανάσταση», δεν του έδωσαν και οικονομικό πρόγραμμα ανάπτυξης της χώρας (γιατί, μήπως τέτοιο έδωσαν στον Αφγανό τοποτηρητή τους Χαμίντ Καρζάι; Ή στον Γεωργιανό εγκάθετό τους Σαακασβίλι;). Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι ο έλεγχος της «territore» (εδάφους) όπως το αποκάλεσε χαρακτηριστικά ο πρώην Αμερικανός πρέσβης στο Κίεβο.

   Με τι χρήματα θα προωθήσει η Ουκρανία του Γιουσένκο μεταρρυθμίσεις; Μα με… ρωσικά. Και ρωσικά χρησιμοποιούσε κατά καιρό για όλες τις αντιρωσικές εκστρατείες της πενταετούς θητείας του. Με δισεκατομμύρια δολάρια που η Ουκρανία κέρδιζε κάθε χρόνο από το… ρωσικό φυσικό αέριο. Είτε γιατί το αγόραζε φθηνά και ένα μέρος αυτού το μεταπωλούσε στις ευρωπαϊκές αγορές, με τιμή που ήταν τρεις και τέσσερις φορές υψηλότερη, είτε όταν ο Πούτιν κατανόησε πως είναι ανεπίτρεπτο για τη Μόσχα να επιδοτεί κατ’ αυτόν τον τρόπο τη μεθοδευόμενη αντιρωσική υστερία των «πορτοκαλί» ηγετών και η «GAZPROM» απαίτησε σημαντικές αυξήσεις, και οι άνθρωποι του προέδρου ξετσίπωτα έκλεβαν τις ποσότητες φυσικού αερίου που προορίζονταν για την Ευρώπη. Είναι γνωστοί οι «γκαζοπόλεμοι» στις αρχές του 2007 και του 2008 και του 2009.

   Μετά την ψυχρολουσία που έπαθε το Κρεμλίνο το 2004, με την εκλογή Γιουσένκο, πήρε το «μήνυμα» και ξεκίνησε, προσωπικά ο Πούτιν, μια επίμονη και μεθοδευμένη δουλειά, προώθησε εναλλακτικά σχέδια μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Τα πολυδάπανα έργα, ο Βόρειος Αγωγός από τη Βαλτική και ο Νότιος από τη Μαύρη Θάλασσα.
Και όμως, μέσα σε λίγα χρόνια ο Γιουσένκο κατάφερε να κάνει τόσο κακό στις ρωσοουκρανικές σχέσεις που το Κρεμλίνο, ξεπερνώντας τεράστια εμπόδια, έφερε σήμερα τα δύο αυτά μεγάλα σχέδια ένα βήμα πριν την από την έναρξη της υλοποίησής τους.
Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν πως η αλλαγή ηγεσίας που σίγουρα έρχεται στην Ουκρανία, θα δώσει άλλη πνοή στις σχέσεις Μόσχας – Κίεβου και ως εκ τούτου θα μειώσει την ισχυρή θέληση του Κρεμλίνου στην κατασκευή των εναλλακτικών προς την Ουκρανία δρόμων μεταφοράς. Είναι σίγουρο πως οι προεδρικές εκλογές θα αλλάξουν ριζικά, και όλοι ελπίζουν προς το καλύτερο, τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες. Ωστόσο, το «δηλητήριο» που έχυσε αυτά τα χρόνια η «πορτοκαλί» ηγεσία, είναι τρομακτικό και θα χρειαστεί πολύς χρόνος και άοκνες προσπάθειες για να πάψει να δρα ανασταλτικά ανάμεσα στις ηγεσίες, στις δύο πρωτεύουσες.
Στο διά ταύτα: η Μόσχα παρακολουθεί με προσοχή τις εκλογές στην Ουκρανία χωρίς το πάθος και τις παρεμβάσεις του 2004. Αν μη τι άλλο αποφεύγει χοντρά λάθη που έγιναν τότε.
Η Ουάσινγκτον, αποκαμωμένη από την κρίση και τις εκστρατείες στο Ιράκ, αλλά κυρίως στο Αφγανιστάν, έχει αλλάξει τελείως ρότα όσον αφορά την «προώθηση της δημοκρατίας» τριγύρω της Ρωσίας. Ο Γιουσένκο ήδη έχει κληθεί να κάνει διαλέξεις στο υπό σύσταση «Ίδρυμα» του Τζορτζ Μπους. Δεν θα τον αφήσουν άνεργο παρά τις δυσκολίες που έφερε η κρίση. Από τους τρεις που προκρίνονται από τον πρώτο γύρο εκλογών (δύο που πάνε στο δεύτερο γύρο και ο τρίτος που σίγουρα θα είναι ρυθμιστικός παράγοντας) η Μόσχα δεν έχει φοβηθεί πολλά πράγματα. Ο νικητής του πρώτου γύρου Γιανούκοβιτς αναφορικά με το θέμα του στόχου της Μαύρης Θάλασσας διακήρυξε πως υπάρχει λύση μετά τη λήξη της υπάρχουσας συμφωνίας το 2017, η οποία δεν θα θίγει τα συμφέροντα της Ρωσίας και θα ικανοποιεί τα οικονομικά συμφέροντα της Ουκρανίας. Δηλαδή πληρώστε περισσότερα και μείνετε όσο θέλετε.

Ανάλογη, με επιμέρους διαφοροποιήσεις, είναι η θέση επ’ αυτού και του δυναμικά ανερχόμενου νέου πολιτικού αστέρα της ΟυκρανίαςΣεργκέι Τιγκίπκο.
Η πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο, η οποία έχει να επιδείξει μια εντυπωσιακή ικανότητα να τα βρίσκει με τον Πούτιν, από όποιο πόστο και αν βρεθεί δεν θα πάει κοντά στη Μόσχα για τον στόλο.
Το θέμα εισόδου στο ΝΑΤΟ, μετά το φιάσκο του Μπους στο Βουκουρέστι την άνοιξη του 2008, έτσι και αλλιώς έχει απομακρυνθεί από την επικαιρότητα. Η θέση του Γιανούκοβιτς για δημοψήφισμα, με την οποία συμφωνεί και η Τιμοσένκο, δεν ανησυχεί τη Μόσχα αφού πάνω από το 65% των Ουκρανών είναι αντίθετο με τη νατοϊκή προοπτική. Γιανούκοβιτς και Τιγκίπκο συμφωνούν να δοθεί στη ρωσική γλώσσα το καθεστώς της δεύτερης κρατικής στην Ουκρανία. Και βέβαια και οι τρεις επιμένουν πως το πρόβλημα με το οποίο πρέπει να ασχοληθούν μόλις εκλεγεί η νέα ηγεσία είναι η οικονομία και όχι η προσπάθεια ανάδειξης της Ουκρανίας μέσα από μια ανούσια, βλαβερή και επικίνδυνη διαμάχη με τη Ρωσία.

Η κρίση έπληξε όλες τις χώρες του κόσμου, ορισμένες όμως εξαιτίας εσωτερικών λαθών και ανικανότητας έχουν «γονατίσει». Μια από αυτές είναι και η Ουκρανία και αυτό την κάνει ακόμα πιο ευάλωτη έναντι των εταίρων της. Ως γνωστόν, το περασμένο φθινόπωρο ο Πούτιν υποσχέθηκε στην Τιμοσένκο πως δεν θα ισχύσει εφέτος η αρχή «take or pay», αναφορικά με τις ποσότητες φυσικού αερίου που συμφώνησε να πάρει η Ουκρανία και δεν πήρε. Γίνεται λόγος για ποσότητες που αντιστοιχούν σε 2,8 δισ. δολ. και πολλοί εκτίμησαν πως ήταν το «δώρο» πρόκριμα του Ρώσου πρωθυπουργού προς την απαστράπτουσα Ουκρανή ομόλογό του. Στην ουσία το Κρεμλίνο απλώς ενίσχυσε την Τιμοσένκο, δίνοντας έτσι ένα τελευταίο συντριπτικό πλήγμα στον Γιουσένκο και στην αντιρωσική ενεργειακή ρητορική του εν όψει εκλογών. Ο Γιουσένκο έχασε κάθε αμυδρή ελπίδα να πετύχει έστω ένα τιμητικό ποσοστό στις εκλογές, ενώ η Τιμοσένκο φαίνεται πως εδραιώθηκε στη δεύτερη θέση.
Ωστόσο, το θέμα των δισεκατομμυρίων δεν ανακινήθηκε μεν για εκλογικούς λόγους, δεν έκλεισε δε οριστικά και μπορεί προφανώς να ανοίξει όταν κριθεί πως η νέα ηγεσία παλινδρομεί σε καίρια για τη Μόσχα θέματα.
Οι τωρινές εκλογές δεν έχουν τους «προβολείς» που είχαν εκείνες του 2004. Δεν είναι στην παγκόσμια επικαιρότητα. Οι ίδιοι οι Ουκρανοί είναι απογοητευμένοι, η πλειοψηφία δεν εμπιστεύεται τους πολιτικούς της. Το σφρίγος, η ζωντάνια, η ελπίδα, ο φανατισμός του 2004 εξανεμίστηκαν.

Αυτά είναι τα «επιτεύγματα» της προεδρίας Γιουσένκο. Η νέα ηγεσία πριν απ’ όλα και παράλληλα με την προσπάθεια ανόρθωσης της οικονομίας καλείται να επιδιώξει να συμμορφώσει όσο γίνεται το στραπατσαρισμένο κύρος της χώρας στον κόσμο, ειδικά στην Ευρώπη, στις δομές της οποίας τείνει να ανήκει στο μέλλον.

http://www.diplomatia.gr/article/1552/το-πορτοκαλί-ξεθωριάζει.html ">
 πηγή: περιοδικό Δiπλωματία