Ενα «κτήμα ες αιεί» το αφήσαμε χέρσο και παραμελημένο

Συνέπεσε ο θάνατος της κορυφαίας Γαλλίδας ελληνίστριας Ζακλίν ντε Ρομιγί, που άφησε πίσω της μνημειώδες συγγραφικό έργο, ιδιαίτερα μάλιστα για τον Θουκυδίδη, με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από το θάνατο του καθηγητή της Ιστορίας της Φιλοσοφίας και ακαδημαϊκού Θεοχάρη Κεσσίδη, που ερεύνησε και σχολίασε από μια άλλη οπτική γωνία, τη μαρξιστική, το έργο του μεγάλου ιστορικού, με το βιβλίο του «Η φιλοσοφία της Ιστορίας του Θουκυδίδη και η σύγχρονη εποχή» (εκδόσεις «Γόρδιος», Αθήνα).

Διέπρεψε ο Κεσσίδης στη Σοβιετική Ενωση, όπου εξελέγη καθηγητής και δίδαξε στο πανεπιστήμιο «Μ.Β. Λομονόσοφ» και σε άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και έγινε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Ανθρωπιστικών Ερευνών της Μόσχας.

Δεν είναι λίγοι οι Ελληνες επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τον Θουκυδίδη. Περισσότεροι είναι, ωστόσο, οι ξένοι, όπως φαίνεται από τη βιβλιογραφία. Μνημονεύω τον Θεοχάρη Κεσσίδη, τιμώντας σήμερα τη μνήμη του, γιατί σε προχωρημένη ηλικία εγκατέλειψε τα πάντα στη Μόσχα, ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, με μοναδικό σκοπό να φροντίσει την έκδοση στην ελληνική γλώσσα των φιλοσοφικών του έργων. Παρά τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετώπισε, τα κατάφερε. Το 1987 η Ακαδημία Αθηνών τον εξέλεξε αντεπιστέλλον μέλος της και το ελληνικό κράτος τον «τίμησε» με μια σύνταξη του ΟΓΑ (!), μια σύνταξη πείνας. Επειτα από αγώνα και διαμαρτυρίες φίλων του, του δόθηκε η σύνταξη συγγραφέων και καλλιτεχνών, που είναι ελαφρώς υψηλότερη από εκείνη του ΟΓΑ.

Την απώλεια της Ρομιγί ο καθηγητής Νίκος Παρασκευόπουλος στο άρθρο του από αυτή τη σελίδα («Ε», 5 Ιανουαρίου 2011) χαρακτήρισε «κάτι παραπάνω» από δυσαναπλήρωτη για τον πολιτισμό και σημείωνε πως δεν αποκλείεται να βρεθεί στο μέλλον ένας ερευνητής ή μία ερευνήτρια με τη δική της παιδεία, ευψυχία και διεισδυτικότητα. Και έθετε το ερώτημα: «Θα κατορθώσει, ωστόσο, αυτός να αναγνωριστεί, να καταξιωθεί και να επιδράσει με το έργο του; Ολοφάνερα, η απάντηση είναι αρνητική».

Δεν θέλω να είμαι τόσο απαισιόδοξος για την έρευνα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αν και παραμελείται στη χώρα που τον γέννησε κατά τρόπο απαράδεκτο. Ειδικά για τον Θουκυδίδη κανένας δεν αμφισβητεί ότι είναι πάντα επίκαιρος για τη σκέψη και την ανάλυσή του, γι' αυτό και πολύτιμα χρήσιμος στην πολιτική επιστήμη. Ειδικά μάλιστα η μελέτη του από τους πολιτικούς πολλά θα μπορούσε να τους προσφέρει. Δεν είναι διόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο μέγιστος των Νεοελλήνων πολιτικών Ελευθέριος Βενιζέλος τον μελέτησε σε βάθος και επί 8 ολόκληρα χρόνια ασχολήθηκε με τη μετάφραση της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Μας άφησε όχι μόνο μια έξοχη μετάφραση, αλλά και έναν πλούτο σημειώσεων πάνω στη μετάφραση, που έγραψε σε τετράδια των 100 σελίδων. Βρέθηκαν στη Λέσχη Φιλελευθέρων 11 από αυτά τα τετράδια, ενώ υπολογίζεται ότι άλλα 7 ή 27 χάθηκαν, και το 1991 τα εξέδωσε σε ένα τόμο 590 σελίδων η Ελληνοαμερικανίδα δρ Εύη Ζαχαριάδη - Holmberg.

Στην εισαγωγή του βιβλίου η επιμελήτρια των σχολίων μετέφερε μια συνομιλία της με τον τελευταίο γραμματέα του Ελευθερίου Βενιζέλου Στέφανο Στεφάνου, ο οποίος της είπε: «Ο Βενιζέλος θαύμαζε πάντα τον αρχαίο ιστορικό και πίστευε ότι ο πολιτικός μπορεί να βρει στο έργο του Θουκυδίδη καθοδήγηση για πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην πολιτική του σταδιοδρομία».

Μια άλλη σπουδαία εργασία για τον κορυφαίο αρχαίο ιστορικό είναι το βιβλίο του αείμνηστου πολιτικού της Αριστεράς Ηλία Φ. Ηλιού «Το Μήνυμα του Θουκυδίδη. Δοκίμιο» (εκδόσεις «Κέδρος», Αθήνα 1980). Ο συγγραφέας με αναφορές έως και σε σύγχρονα ιστορικά γεγονότα, θα αποδείξει τη διαχρονική αξία της σκέψης του Θουκυδίδη.

Θα κλείσω αντιγράφοντας μια παράγραφο από το βιβλίο του Θεοχάρη Κεσσίδη: «Οταν μελετούσα ειδικά το έργο του Θουκυδίδη με κατάπληξε η βαθύνεια του συγγραφέα, η σοβαρότητα και η αντικειμενικότητά του, η ρεαλιστική αντίληψη για την ιστορία, το βάθος των ανθρωπολογικών κρίσεων και οι εύστοχες ρήσεις και παρατηρήσεις του. Ολα αυτά δημιουργούσαν την αμφιβολία για τη μαρξιστικο-λενινιστική ορθοδοξία που καλλιεργούνταν σε μας, τη νέα γενιά Σοβιετικών ανθρώπων, σχεδόν από τα μικρά χρόνια. Ο Επιτάφιος του Περικλή πράγματι μας ξυπνούσε από τον "ληθαργικό ύπνο", που προξενούσε η προπαγάνδα εκ μέρους της επίσημης ιδεολογίας».

Χειρότερος, όμως, είναι ο λήθαργος της αμάθειας και της ημιμάθειας στον οποίο βυθίζεται η Παιδεία μας. Και βυθίζεται γιατί ένα «κτήμα ες αιεί», που είναι ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, το έχουμε χέρσο και παραμελημένο.

πηγή: Ελευθεροτυπία