Στάλινγκραντ: Η πιο σπουδαία μάχη ενός πολέμου που δεν ήταν αντιφασιστικός

Του

Λέανδρου Μπόλαρη

Στις 2 Φλεβάρη του 1943 ο στρατάρχης Φρίντριχ Πάουλους, διοικητής της 6ης Στρατιάς, υπέγραψε την συνθηκολόγηση των περικυκλωμένων μονάδων του στο Στάλινγκραντ. Ήταν ο πρώτος Στρατάρχης στην ιστορία του γερμανικού στρατού που πιανόταν αιχμάλωτος, και μαζί του 22 στρατηγοί. Συνολικά 100.000 περίπου Γερμανοί στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν. Ήταν η μεγαλύτερη ήττα που είχε υποστεί ο στρατός του Χίτλερ.

Η μάχη του Στάλινγκραντ είχε ξεκινήσει στις 23 Αυγούστου του 1942, όταν τα γερμανικά στρατεύματα έφτασαν στα περίχωρά του. Ήταν μια βιομηχανική πόλη με εξακόσιες χιλιάδες περίπου κατοίκους στη δυτική μεριά του ποταμού Βόλγα και επίσης ήταν συγκοινωνιακός κόμβος. Σύντομα, οι γερμανικές και ρώσικες μονάδες πολεμούσαν από δρόμο σε δρόμο και από σπίτι σε σπίτι, μερικές φορές και στους ορόφους ενός κτιρίου.

Παράδοση

Στις 19 Νοέμβρη ο ρώσικος στρατός αντεπιτέθηκε από βορρά και από νότο, πραγματοποιώντας έναν τεράστιο, καλά προετοιμασμένο κυκλωτικό ελιγμό που αιφνιδίασε πλήρως τα γερμανικά επιτελεία. Οι μάχες συνεχίστηκαν μέχρι την παράδοση του Φλεβάρη. Η μάχη του Στάλινγκραντ συχνά περιγράφεται ως τιτανομαχία. Αυτό είναι σωστό. Ήταν μια καθοριστική μάχη για την πορεία του πολέμου. Ήταν, επίσης, και μια από τις αιματηρότερες. Οι συνολικές απώλειες των δυο πλευρών υπολογίζονται ανάμεσα στο ενάμιση με δύο εκατομμύρια νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους.

Ο Χίτλερ εξαπέλυσε την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα», τον πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ, στις 22 Ιούνη 1941. Τους πρώτους μήνες ο ρώσικος στρατός δέχτηκε συντριπτικά πλήγματα. Σχεδόν πέντε εκατομμύρια ήταν οι αιχμάλωτοι, οι νεκροί και οι τραυματίες. Τον Σεπτέμβρη οι γερμανικές στρατιές πολιορκούσαν το Λένινγκραντ, είχαν καταλάβει το Κίεβο και ετοιμάζονταν για την επίθεση στη Μόσχα. Η επίθεση απέτυχε τον Δεκέμβρη. Ήταν η πρώτη σοβαρή ήττα τους.

Όμως, το καλοκαίρι του 1942 ο Χίτλερ και οι στρατηγοί του έριξαν όλο το βάρος των ενισχύσεων σε άνδρες και υλικό στην Ομάδα Στρατιών Νότου. Στόχος, ο Καύκασος και τα πετρέλαιά του. Έτσι βρέθηκαν οι δυο στρατοί να πολεμάνε στο Στάλινγκραντ, σε βάθος 1.500 χιλιομέτρων περίπου από τα ρώσικα σύνορα.

Τον Σεπτέμβρη του 1939 ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η ναζιστική Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία. Η Γαλλία και η Βρετανία κήρυξαν τον πόλεμο στην Γερμανία. Ο πόλεμος ήταν αποτέλεσμα των ανταγωνισμών των ιμπεριαλιστών. Ο «πεινασμένος» ιμπεριαλισμός, ο γερμανικός, τα έβαλε με τους «χορτάτους». Η οικονομική κρίση του συστήματος είχε σπρώξει τις άρχουσες τάξεις σε μια νέα αναμέτρηση. Οι ναζί ήθελαν να κατακτήσουν την Ευρώπη και να τη μετατρέψουν σε ένα φρούριο για μελλοντική αναμέτρηση με τις ΗΠΑ. Οι αντίπαλοί τους ήθελαν να κρατήσουν τον έλεγχο στην ήπειρο και στις τεράστιες αποικιακές αυτοκρατορίες τους.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο Στάλιν ήταν πρακτικά σύμμαχος του Χίτλερ. Μετά την υπογραφή του Σύμφωνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ τον Αύγουστο του 1939, ο ρώσικος στρατός κατέλαβε την ανατολική Πολωνία στις 17 Σεπτέμβρη. Υπάρχουν φωτογραφίες από την κοινή παρέλαση της Βέρμαχτ και του ρώσικου στρατού στο Μπρεστ Λιτόφσκ. Οι πρώτες ύλες που έστειλε η Ρωσία στην Γερμανία μέχρι το καλοκαίρι του 1941 βοήθησαν τον γερμανικό στρατό αποφασιστικά στις μάχες του στο δυτικό μέτωπο.

Ο Χίτλερ και οι στρατηγοί του υπολόγιζαν ότι θα ξεμπέρδευαν με την Ρωσία μέσα σε μερικές βδομάδες. Τη θεωρούσαν ένα γίγαντα με πήλινα πόδια. Όλο το σχέδιο της «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα» στηριζόταν στην εκτίμηση ότι μια προώθηση πεντακοσίων χιλιομέτρων θα εξασφάλιζε τη συντριβή του ρωσικού στρατού. Τελικά, διαψεύστηκαν. Το καθεστώς δεν κατέρρευσε, ο στρατός αναδιοργανώθηκε κι η ρώσικη οικονομία συνέχιζε να παράγει τα όπλα και τα τρόφιμα που έκαναν δυνατή, ανάμεσα σε άλλα, και τη νίκη στο Στάλινγκραντ.

«Πρόγραμμα Πείνα»

Η Ρωσία του Στάλιν δεν διεξήγαγε κάποιου είδους «λαϊκό πόλεμο». Είναι αλήθεια, ότι όσο αποκαλύπτονταν τα σχέδια που επιφύλασσε ο Χίτλερ και οι στρατηγοί του για τους «υπανθρώπους» στην Ανατολή, τόσο περισσότερο δυνάμωνε το μίσος και το πείσμα του απλού ρώσου στρατιώτη. Στις παραμονές του πολέμου, το επιτελείο της Βέρμαχτ, σε συνεννόηση με τα οικονομικά υπουργεία και τα SS είχαν συμφωνήσει στο «Πρόγραμμα Πείνα». Τριάντα εκατομμύρια άνθρωποι θα οδηγούνταν στο θάνατο από πείνα και όσοι επιζούσαν θα στέλνονταν πέρα από τα Ουράλια.

Όμως, δεν ήταν αυτός ο αποφασιστικός παράγοντας των νικών. Η Ρωσία είχε γίνει μια στρατιωτική και βιομηχανική υπερδύναμη στη δεκαετία του 1930. Σε σχέση με τη Βρετανία ή την Αμερική εξακολουθούσε να είναι μια φτωχή κοινωνία. Το 1938 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν το ένα τέταρτο του βρετανικού για παράδειγμα. Όμως, η βαριά βιομηχανία είχε κάνει άλματα. Η βίαιη κολλεκτιβοποίηση της αγροτιάς είχε εξασφαλίσει τον κεντρικό έλεγχο στα τρόφιμα. Και όλα αυτά είχαν μπει στην υπηρεσία μιας «πολεμικής οικονομίας» σε καιρό ειρήνης. Το 1939, η Ρωσία αφιέρωνε σχεδόν το ένα τρίτο¼του εθνικού προϊόντος στις πολεμικές δαπάνες. Μόνο η ναζιστική Γερμανία ξόδευε –αναλογικά- περισσότερα για όπλα.

Η Ρωσία είχε γίνει ένας κρατικός καπιταλισμός. Η γραφειοκρατία έβαλε μπρος να κάνει την Ρωσία σύγχρονη βιομηχανική και στρατιωτική υπερδύναμη μέσα σε δέκα με είκοσι χρόνια, μια διαδικασία που για τον βρετανικό καπιταλισμό είχε πάρει διακόσια χρόνια. Αυτό εννοούσε ο Στάλιν όταν έλεγε τον Φλεβάρη του 1931: «Αν χαλαρώσουμε τους ρυθμούς θα νικηθούμε. Είμαστε πενήντα με εκατό χρόνια πίσω από τις προηγμένες χώρες. Είτε θα τις φτάσουμε σε δέκα χρόνια είτε χαθήκαμε». Το κόστος το πλήρωσαν οι εργάτες και οι αγρότες με πείνα και τρόμο. Ανάμεσα στο 1928 και το 1936 η παραγωγικότητα στη βιομηχανία αυξήθηκε πάνω από τρεις φορές. Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 50%.

Πολιτικά και ιδεολογικά, το μόνο που θύμιζε την Επανάσταση του Οκτώβρη ήταν η κόκκινη σημαία και οι προτομές του Μαρξ και του Λένιν. Αυτό ίσχυε και για την εξωτερική πολιτική. Για τον Στάλιν και την γραφειοκρατική άρχουσα τάξη αυτό που είχε σημασία ήταν η προστασία της κυριαρχίας τους, κι αν ήταν δυνατόν, η επέκτασή της.

«Κατανόηση»

Στη δεκαετία του ’20 αυτό σήμαινε πρώτα μια προσπάθεια να χτιστεί στρατιωτική συμμαχία με τη Γαλλία, τη Βρετανία. Η Ισπανική Επανάσταση θυσιάστηκε κυνικά στο βωμό αυτής της πολιτικής. Όταν απέτυχε, ο Στάλιν στράφηκε στην «κατανόηση» με την ναζιστική Γερμανία. Δεκάρα δεν έδωσε αν το κόστος αυτής της στροφής ήταν η σύγχυση, η απογοήτευση και ο αποπροσανατολισμός του εργατικού κινήματος (και των Κομμουνιστικών Κομμάτων).

Στη διάρκεια του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε μια σειρά χώρες τα κινήματα της Αντίστασης ενάντια στη φρίκη του φασισμού ριζοσπαστικοποιήθηκαν, και έθεσαν το θέμα της επανάστασης στην ημερήσια διάταξη. Οι εργάτες, οι αγρότες, οι αντάρτες που πύκνωναν τις γραμμές του, στρέφονταν στην Ρωσία και τα ΚΚ γιατί τους θεωρούσαν συνεχιστές της Επανάστασης του Οκτώβρη.

Όμως, για τον Στάλιν τέτοιες ελπίδες δεν είχαν τη παραμικρή αξία. Θυσίασε για άλλη μια φορά κυνικά τα συμφέροντα του εργατικού κινήματος στα παζάρια και τις συμφωνίες με τους Συμμάχους. Το κίνημα της Αντίστασης στην Ελλάδα είναι το κλασσικό παράδειγμα. Ούτε στιγμή δεν αμφισβήτησε ότι ανήκε στη «σφαίρα επιρροής» της Βρετανίας ακόμα και όταν τα αγγλικά τανκς έκαιγαν την Αθήνα τον Δεκέμβρη του ‘44. Η Πολωνία αντίθετα, ήταν πολύ σημαντική γι’ αυτόν. Οπότε, ο ρώσικος στρατός τσάκισε το κίνημα της Αντίστασης εκεί.

Σήμερα, όταν παλεύουμε ενάντια στον φασισμό και τη καπιταλιστική βαρβαρότητα δεν χρειάζεται να στρεφόμαστε για έμπνευση στην Ρωσία του Στάλιν «που κάρφωσε τη κόκκινη σημαία στο Ράϊχσταγκ» όπως είπε πρόσφατα ο Παφίλης του ΚΚΕ στη βουλή. Τότε και σήμερα ο μόνος δρόμος για τη νίκη είναι ο αγώνας των ίδιων των εργατών και η προοπτική της δικιάς τους εξουσίας.

• Διαβάστε επίσης το άρθρο «Ο Στάλιν και ο Β’ Π.Π.» στο περιοδικό Σοσιαλισμός από τα κάτω νο.65. Θα το βρείτε στο (http://tinyurl.com/afksfy2).

πηγή: Εργατική Αλληλεγγύη