15.12.2008 15:55
Οι στρόφιγγες της πίεσης Δημήτρης Λιάτσος

Φυσικό αέριο, η Ιστορία 40 χρόνων. Από την ελεύθερη εισροή στο σημερινό αδιέξοδο.
 

Στο επίπεδο της ειδησεογραφίας, το πρώτο δεκαήμερο του 2009 γίναμε μάρτυρες μιας σοβαρής κρίσης γύρω από την παρεμπόδιση της τροφοδοσίας με φυσικό αέριο από τη Ρωσία του συνόλου των χωρών της Ευρώπης.

Στις 2 Οκτωβρίου 2008 οι πρωθυπουργοί Ρωσίας και Ουκρανίας, Πούτιν και Τιμοσένκο, υπογράφουν μνημόνιο συνεργασίας στον τομέα του φυσικού αερίου.
   Από τον τρόπο που «διασκορπούσαν» την είδηση προς τους «καταναλωτές» τα μεγάλα πρακτορεία ήταν δύσκολο να κατανοηθεί τι συμβαίνει, αν και η επιφανειακή εντύπωση που δινόταν ήταν πως «η Μόσχα έκλεισε τις στρόφιγγες (…) και θα μας παγώσει!!!».
   Σε δεύτερο επίπεδο, αν το έψαχνε κάποιος, διαπίστωνε πως «είμαστε θύματα της κόντρας Ρώσων και Ουκρανών». Συμπέρασμα: φταίνε και οι δύο αλλά από αυτό πιο εύκολη δεν γίνεται η ζωή μας.
   Ο Γερμανός πολιτικός αναλυτής Αλεξάντερ Ραρ είχε επισημάνει, αμέσως μόλις οξύνθηκε το πρόβλημα, ότι «βρισκόμαστε στην αρχή των ενεργειακών πολέμων που θα ξεσπάσουν…».
   Επειδή λοιπόν το θέμα έχει «μέλλον», θα επιδιώξουμε να δώσουμε μια εικόνα του «παρελθόντος» της πορείας του φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη.
   Η ιστορία έκλεισε αισίως τα 40 χρόνια. Από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης στήθηκε ένα σύστημα αγωγών μεταφοράς φυσικό αερίου προς την Ευρώπη. Σημαντικότατος παράγοντας αυτού του σύνθετου, πολυδάπανου και τεχνολογικά περίπλοκου συστήματος μεταφοράς ήταν και παραμένει ως τώρα η Ουκρανία.
   Ποτέ στα προηγούμενα 40 χρόνια το σύστημα δεν «πρόδωσε» τον ρόλο του και η Ευρώπη παραλάμβανε ανελλιπώς τις ποσότητες φυσικού αερίου που χρειαζόταν. Στο διάστημα αυτό «γύρισε ο κόσμος ανάποδα», διαλύθηκε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, νωρίτερα μεσουρανούσε ο Ψυχρός Πόλεμος, στο τέλος έπαψε να υπάρχει η ίδια η Σοβιετική Ένωση, ο ένας εκ των δύο πόλων του συστήματος που κυριάρχησε στον κόσμο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
   Και όμως, ακόμα και στα πιο «δίσεκτα» χρόνια του ’90, ακόμα και σε συνθήκες οικονομικού default (1998), η Ρωσία συνέχιζε να εκπληρώνει στο ακέραιο τις υποχρεώσεις της έναντι των αλλοδαπών πελατών της σε φυσικό αέριο.
   Το πιστοποιούν αυτό οι πολυπληθείς φιλοφρονήσεις Γερμανών, Ιταλών, Αυστριακών, Γάλλων κ.ά. εκπροσώπων ενεργειακών γιγάντων της Ευρώπης αλλά και αξιωματούχων του τομέα ενέργειας στο φόρουμ του περασμένου καλοκαιριού όπου τιμήθηκαν τα τέσσερα χρόνια της ενεργειακής αυτής συνεργασίας.
   Για πρώτη φορά το πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν στην εξουσία στην Ουκρανία ανήλθε η «πορτοκαλί» ηγεσία. 
   Ως τότε το πρόβλημα «κουκουλωνόταν» αφού η Μόσχα υποχωρούσε ατάκτως στις ορέξεις του Κιέβου για χάρη της ομαλής τροφοδοσίας της Ευρώπης και προς διατήρηση του καλού ονόματος της GAZPROM.

 

Μετασοβιετική εποχή

Η τιμή του φυσικού αερίου για την Ουκρανία κυμαινόταν στα 40-50 δολ./1000m³, δηλ. 3-4 φορές κάτω από την «ευρωπαϊκή». Από το 1993 ως το 2006 η Ουκρανία, μια χώρα που προμηθευόταν φυσικό αέριο όσο η Γερμανία και Ιταλία μαζί (!), είχε ουσιαστικά επιδότηση της οικονομίας της με 47 δισ. δολ.! Ήταν η «τιμή» που πλήρωνε η GAZPROM για να διατηρήσει τη σταθερότητα των προμηθειών της Ευρώπης. Και ίσως και η «τιμή» για τη συγκράτηση της Ουκρανίας από την εμπλοκή της στις ευρωατλαντικές δομές. Μέχρι την ανάδειξη των «πορτοκαλί» στο Κίεβο επικρατούσε η «ερμαφρόδιτη» αυτή κατάσταση.
Ο Γιουσένκο και η ομάδα του την ανέτρεψαν πάραυτα μόλις ανέλαβαν την εξουσία. Το κόστος της «επανάστασης» τον χειμώνα του 2004 ήταν γύρω στα 2 δισ. δολ.! Ο Γιουσένκο, η Τιμοσένκο και οι συν αυτοίς δεν ήταν τα δημοκρατικά «αγγελούδια» που έπεσαν από τον ουρανό «πάλλευκα» και «αθώα», αλλά στελέχη της ως τότε κυβέρνησης της χώρας τους (ο Γιουσένκο ήταν διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας και μετέπειτα πρωθυπουργός, η Τιμοσένκο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υπεύθυνη για τον ενεργειακό τομέα).
Λίγους μήνες μετά την ανάδειξη τους στην εξουσία οι δρόμοι των δύο ηγετών της «πορτοκαλί επανάστασης» – ενός project που έφεραν στην Ουκρανία καλά περιτυλιγμένο οι υπερατλαντικοί πολιτικοί «μάγειροι» – χώρισαν.
Πίσω από τα συνθήματα για δημοκρατία, ελευθερία λόγου και πράξης, κυριάρχησε ένας ιδιότυπος εθνικισμός με σκληρές επιθέσεις και καθετί ρωσικό μέσα στην Ουκρανία. Σε μία χώρα όπου το 25% των κατοίκων έχουν ρωσική καταγωγή, όπου το 90% του συνόλου του πληθυσμού είναι ρωσόφωνοι, στη χώρα η πρωτεύουσα της οποίας – το Κίεβο – αποκαλείται ως «η μάνα των ρωσικών πόλεων», εκεί απ’ όπου ξεκίνησε «ο εκχριστιανισμός των Ρώσων», οι εκφράσεις του Προέδρου Γιουσένκο «το έθνος μου», το «ουκρανικό έθνος» ή ότι «η ρωσική γλώσσα στην Ουκρανία είναι στα ίδια επίπεδα όπως και κάθε άλλη ξένη γλώσσα, η γερμανική, η αγγλική κ.λπ.», όλα αυτά επέφεραν βαθύ πλήγμα στην ουκρανική κοινωνία, δημιούργησαν ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στους πολλούς που θεωρούν και νιώθουν την ανάγκη συνύπαρξης και συμβίωσης με τη Ρωσία και τους λιγότερους (3-4 δυτικές περιοχές) που ανέκαθεν μισούσαν παθολογικά Ρώσους, Πολωνούς, Λιθουανούς κ.ά., αφού πάντα ήταν υποτελείς.
Σφιχταγκαλιασμένος με τον αρρωστημένο ουκρανικό εθνικισμό του ο Γιουσένκο επιχειρούσε να ανοίξει δρόμο προς το ΝΑΤΟ, προβοκάριζε συνεχώς τον ρωσικό στόλο στην Κριμαία. Έναν στόλο που η βάση του βρίσκεται στη Σεβαστούπολη εδώ και 225 χρόνια, έναν στόλο που έδωσε δεκάδες ναυμαχίες με τους Οθωμανούς, τους Γερμανούς κ.ά. επίδοξους εισβολείς. Αυτόν τον στόλο θέλει να διώξει από την Κριμαία ο Γιουσένκο και να τον αντικαταστήσει με τον Νατοϊκό. Είναι φυσικό οι κάτοικοι της χερσονήσου της Κριμαίας, μιας περιοχής που ποτέ δεν άνηκε στην Ουκρανία, που πέρασε διοικητικά σε αυτήν το 1954 έπειτα από διάταγμα του Ουκρανού ηγέτη της τότε Σοβιετικής Ένωσης Νικήτα Χρουστσόφ, ο οποίος βέβαια τότε δεν μπορούσε να φανταστεί πως η χώρα θα διαλυόταν.

 

Η «κατασκευή» της Ουκρανίας

Στην προσπάθεια λοιπόν των υπερατλαντικών «ινστιτούτων» να «κατασκευάσουν» ουκρανική ιστορία και κράτος στον 21ο αιώνα μέσω του «κλώνου τους» ονόματι Γιουσένκο, βάζοντάς του στο στόμα συνθήματα του τύπου Ρωσία και Ουκρανία είναι δύο διαφορετικά κράτη με διαφορετική ιστορία, «ξέχασαν» να του δώσουν λύσεις για τη λειτουργία της οικονομίας της Ουκρανίας.
Στην πρώτη μεγάλη κρίση με το φυσικό αέριο τον χειμώνα του 2005 - Πρωτοχρονιά 2006, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σε μια έξαρση του λόγου του είχε πει: «Είχαμε την πεποίθηση ότι είμαστε αδέλφια και όχι γείτονες, ο πρόεδρος Γιουσένκο όμως επιμένει ότι είμαστε μόνο γείτονες. Καλοί γείτονες για εμάς είναι οι Γερμανοί οι οποίοι πληρώνουν με συνέπεια το γκάζι σε τιμές αγοράς…». Έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις η Ρωσία κατάφερε να ανεβάσει – τότε – την τιμή του φυσικού αερίου για την Ουκρανία στα 110 δολ./1000m³. Τιμή φυσικά εξευτελιστική. Ωστόσο, το μέγα επίτευγμα των διαπραγματεύσεων θεωρήθηκε η συμφωνία απαγκίστρωσης των ποσοτήτων φυσικού αερίου που οδεύουν για την ευρωπαϊκή αγορά στις οποίες το Κίεβο δεν έχει δικαίωμα να «βάζει χέρι».
Το 2006 η συμφωνία αυτή φάνηκε ότι έλυσε «μια για πάντα» το θέμα transit προς Ευρώπη και οι ηγεσίες ευρωπαϊκών χωρών τη χαιρέτισαν. Η Μόσχα πάσχιζε να κάνει πλήρως διαφανείς τις σχέσεις με την Ουκρανία, να τις περάσει στις συνθήκες αγοράς όπως το έκανε επιτυχώς με τις τρεις βαλτικές χώρες, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία. Βέβαια το θέμα με την Ουκρανία είναι πολύ πιο σύνθετο, αφού το 80% των ποσοτήτων φυσικού αερίου που οδεύει προς Κεντρική και Δυτική Ευρώπη περνά transit μέσα από την Ουκρανία. Η διετία μετά την υπογραφή της συμφωνίας που προαναφέραμε έδειξε πως η «πορτοκαλί» ηγεσία του Κιέβου, παρά τις διαβεβαιώσεις και τους όρκους περί «αγοράς», συνέχιζε να δρα στον παλιό, γνώριμο δρόμο, αυτόν την αφαίμαξης φυσικού αερίου από τις ποσότητες που προορίζονταν για την Ευρώπη.
Το 2008 η τιμή του φυσικού αερίου για την Ουκρανία ήταν 179,5 δολ./1000m³. Μέσα στο 2008 οι χώρες της Κεντρικής Ασίας (Τουρκμενιστάν, Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν) απ’ όπου προμηθεύθηκε το 65% των ποσοτήτων φυσικού αερίου η Ουκρανία, διπλασίασαν τις τιμές του προϊόντος τους.
Η GAZPROM που το αγοράζει και αναλαμβάνει τη μεταφορά του μέσω των αγωγών της είχε προειδοποιήσει έγκαιρα την Ουκρανία ότι το 2009 οι τιμές προς αυτήν θα προσεγγίζουν πλέον τις τιμές αγοράς. Ταυτόχρονα η ρωσική πλευρά ενημέρωσε την Ε.Ε. για τις εξελίξεις, ζήτησε τη δημιουργία ενός μηχανισμού ελέγχου των ποσοτήτων του διακινούμενου φυσικού αερίου από τα ρωσοουκρανικά σύνορα (είσοδος) ως τα ουκρανοευρωπαϊκά (έξοδος). Στην ιδέα αυτή η ομάδα Γιουσένκο ήταν κατηγορηματικά αντίθετη.
Στις 2 Οκτωβρίου 2008 οι πρωθυπουργοί Ρωσίας και Ουκρανίας, Πούτιν και Τιμοσένκο, υπογράφουν μνημόνιο συνεργασίας στον τομέα του φυσικού αερίου.
Σημείο-«κλειδί» στο μνημόνιο είναι η δυνατότητα μετάβασης σε απευθείας πολύχρονη συνεργασία ανάμεσα στην GAZPROM και στην ουκρανική κρατική εταιρεία NAFTOGAZ, από την 1/1/2009.

 

Συμβιβαστικές προτάσεις

Προϋπόθεση υλοποίησης του μνημονίου ήταν η πλήρης απόσβεση των χρεών της NAFTOGAZ εντός του 2008. Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τον τρόπο συνεργασίας κατά το 2009 η GAZPROM έκανε μια σειρά από συμβιβαστικές προτάσεις, έχοντας υπ’ όψιν τις οικονομικές δυσκολίες της Ουκρανίας.

•Τους προτείναμε τέτοια τιμή που δεν θα την ανακοινώσω τώρα για να μην τους κάνω και ντρέπονται, δήλωνε στους δημοσιογράφους το απόγευμα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, ο αντιπρόεδρος της GAZPROM Αλεξάντερ Μεντβέντεφ. Την τιμή ανέφερε αργότερα ο πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν όταν οι εκπρόσωποι της NAFTOGAZ δεν δέχτηκαν να υπογράψουν.
•Έχοντας υπ’ όψιν ότι πρόκειται για τον αδελφό ουκρανικό λαό, η τύχη του οποίου δεν μας αφήνει αδιάφορους, και με δεδομένη την άσχημη οικονομική κατάσταση, προτείνουμε μια τιμή-προσφορά 250 δολ./1000m3 με την προϋπόθεση να μην υπάρξουν μεσάζοντες, αλλά απευθείας συμβόλαιο ανάμεσα στις δύο κρατικές εταιρείες, εξηγούσε ο Ρώσος πρωθυπουργός.

Προς στιγμήν δημιουργήθηκε η εικόνα πως όλα θα γίνουν αφού η πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο, όπως ανακοινώθηκε, είναι έτοιμη να μεταβεί από το Κίεβο στη Μόσχα και να υπογράψει τη συμφωνία. Τότε η GAZPROM κατανόησε πως οι εκπρόσωποι της NAFTOGAZ δεν είχαν δικαιοδοσία να υπογράψουν. Η ανησυχία των Ρώσων πάραυτα μεταδόθηκε στους Ευρωπαίους εταίρους.
Η Ουκρανή πρωθυπουργός πήρε αυστηρή εντολή από τον πρόεδρο Γιουσένκο να μην μεταβεί στη Μόσχα. Ουσιαστικά η μη επίτευξη συμφωνίας ήταν αποτέλεσμα των εσωτερικών ισορροπιών και ιντριγκών της ουκρανικής ηγεσίας.
Όπως τόνισε με έμφαση στις 7 Ιανουαρίου, στη συνάντηση με Ευρωπαίους δημοσιογράφους, ο Πούτιν, το γεγονός ότι απέρριψαν την τιμή 250 δολ./1000m³ μεταξύ GAZPROM και NAFTOGAZ και αμέσως εμφανίστηκαν εταιρείες-μεσάζοντες οι οποίες πρότειναν να υπογράψουν εκείνες με την τιμή αυτή, δείχνει το υψηλό επίπεδο της διαφθοράς στην ουκρανική ηγεσία. Θέλουν τους μεσάζοντες για να ροκανίζουν χρηματικά ποσά για τους ίδιους και τους πολιτικούς τους στόχους, δήλωσε ο Πούτιν.
Στις 9 Ιανουαρίου ο Ρώσος πρόεδρος Ντιμίτρι Μεντβέντεφ πήγε τη ρωσική σκέψη ακόμα παραπέρα. Θύμισε πως τα 179,5 δολ. που ίσχυαν για το 2008 μετατρέπονταν σε 320 μέσα στην Ουκρανία. Αυτή ήταν η τιμή που πωλούσε η ουκρανική πλευρά το γκάζι στους καταναλωτές μέσα στη χώρα. Το ερώτημα είναι ποιοι καρπώθηκαν τη διαφορά των 140 δολ.
Στην έντονη διαπραγματευτική δουλειά που έγινε το τριήμερο 7-9 Ιανουαρίου, Μόσχα και Βρυξέλλες συμφώνησαν πως θα πρέπει να δημιουργηθεί επιτέλους ένας τριμερής μηχανισμός ελέγχου της ροής του φυσικού αερίου.
Η Μόσχα πρότεινε την αποστολή κάποιων παρατηρητών «που θα μένουν στο ξενοδοχείο τους στο Κίεβο και θα πίνουν γορίλκα» (σ.σ.: βότκα στα ουκρανικά) όπως τόνισε με έμφαση ο Πούτιν. Στην τριμερή επιτροπή που θα πρέπει να έχει δικαίωμα να αποδώσει ευθύνες προτείνεται να μετέχουν ειδικοί από 8-10 εταιρείες ενέργειας της Ευρώπης, εκπρόσωποι της GAZPROM και της NAFTOGAZ. Είναι και μια στιγμή αλήθειας για την Ευρώπη, έριξε το «καρφί» του ο Πούτιν. Αν θέλει αέριο πρέπει να τρέξει να το πάρει. Να πιέσει. Εμείς, συνέχισε, δεν έχουμε πλέον τη φυσική ικανότητα να ξεπεράσουμε τον «σκόπελο» της Ουκρανίας.
Διότι από την Πρωτοχρονιά ως τις 6 Ιανουαρίου η Ουκρανία προχώρησε στην αφαίμαξη 86 εκατ. κυβικών γκαζιού που προορίζονταν για την Ευρώπη. Επίσης άλλα 25 εκατ. κυβικά που ανήκαν στη μεικτή εταιρεία RosUkrEnergo, που επίσης προορίζονταν για την Ευρώπη.
Στις 6 Ιανουαρίου ανακοινώθηκε πως η Ουκρανία έκλεισε τη ροή των τριών από τους τέσσερις αγωγούς προς την Ευρώπη.
Στις 7 Ιανουαρίου ο πρόεδρος της GAZPROM Αλεξέι Μίλερ σε συνάντηση που είχε με τον Βλαντιμίρ Πούτιν αποφάσισε να σταματήσει την τροφοδοσία των αγωγών προς την Ουκρανία το απόγευμα της ίδιας ημέρας, αφού νωρίς το πρωί η Ουκρανία είχε κλείσει και τον τέταρτο αγωγό προς την Ευρώπη. Εδώ φαίνεται λοιπόν ποιος άφησε την Ευρώπη χωρίς αέριο. Το θρίλερ συνεχίστηκε και στις 10 Ιανουαρίου, αν και στις 9 ο Ζ. Μ. Μπαρόζο ανακοίνωσε πως πέτυχε τη συμφωνία επίσκεψης παρατηρητών στην Ουκρανία με τον πρόεδρο Γιουσένκο. Ο Ουκρανός πρόεδρος, ο οποίος μάλλον θεωρεί πως έχει τη «βούλα» του εξουσιαστή Ευρώπης και Ανατολής, ως το απόγευμα της 10ης Ιανουαρίου αρνείτο να υπογράψει το μνημόνιο τριμερούς συνεργασίας και ελέγχου της ροής του φυσικού αερίου, στο οποίο ήδη υπήρχαν οι υπογραφές των δύο άλλων πλευρών.

 

Έλλειμμα εμπιστοσύνης

Ο Ρώσος πρόεδρος Μεντβέντεφ εξουσιοδότησε τον πρόεδρο της GAZPROM Αλεξέι Μίλερ να ανοίξει τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη transit μέσω Ουκρανίας, «μόνο μετά την υπογραφή των αναγκαίων εγγράφων…». Γιατί, συμπλήρωσε, «δυστυχώς δε μας έχει απομείνει πια κανένα ίχνος εμπιστοσύνης προς την ουκρανική ηγεσία…». Για όσους γνωρίζουν τα πράγματα στην περιοχή είναι φανερό πως και να υπογράψει η ουκρανική ηγεσία το μνημόνιο κάτω από τις ευρωπαϊκές πιέσεις οριστική λύση στο πρόβλημα δεν θα υπάρξει. Απομένει ανοικτό το θέμα υπογραφής συμβολαίου για την τροφοδοσία της Ουκρανίας με φυσικό αέριο.
Η νέα τιμή της GAZPROM είναι τιμή αγοράς, γύρω στα 450δολ/1000m³. Χρήματα στην Ουκρανία δεν υπάρχουν, η βιομηχανία της χώρας νοσεί, κυρίως η μεταλλουργία, και τα μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα δεν άνοιξαν μετά τις γιορτές της Πρωτοχρονιάς. Το λιμάνι της Οδησσού αργεί. Η χώρα με τη «σοφή» ηγεσία του Γιουσένκο οδηγείται σε «default». Ο μισοπαγωμένος πληθυσμός δείχνει τάσεις εξαγρίωσης και απειθαρχίας.
Ο κυνισμός και η αθλιότητα της πολιτικής του Γιουσένκο έγκειται στο γεγονός ότι υποφέρει πρώτα και κύρια η Ανατολική και Νότια Ουκρανία, εκεί όπου βρίσκονται οι περισσότερες βιομηχανικές μονάδες της χώρας. Εκεί όπου ζει το μεγαλύτερο μέρος των ρωσόφωνων και ρωσικής καταγωγής Ουκρανών.
Η αναλγησία και ο «ανένδοτος» του Γιουσένκο έχει, εκτός των άλλων, και στόχο να στρέψει το μένος των κατοίκων των περιοχών αυτών ενάντια στη «μάνα» Ρωσία. Το θέμα είναι ότι ταυτόχρονα «παγώνει» και εκατομμύρια ανθρώπων στις ευρωπαϊκές χώρες.
Οι Γερμανοί πρώτοι, αλλά και οι Ιταλοί, έχουν «λάβει το μήνυμα» και δραστηριοποιούνται πλέον ανοικτά για την κατασκευή των εναλλακτικών δρόμων μεταφοράς του φυσικού αερίου.
Οι Βούλγαροι και οι υπόλοιποι Βαλκάνιοι που υπέστησαν ήδη σοβαρότατες ζημιές από τις ελλείψεις φυσικού αερίου, έχουν κάθε λόγο να επισπεύσουν τη διαδικασία κατασκευής του υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς Southstream. Για τη χώρα μας το έργο αυτό είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίο. Είναι ωφέλιμο και αποδοτικό.
Οι Γερμανοί ανακοίνωσαν πως ο Βόρειος Αγωγός «Northstream» από τη Βαλτική μπορεί να είναι έτοιμος ως το τέλος του 2011.
Παρά την παγκόσμια οικονομική κρίση, η εποχή των φθηνών υδρογονανθράκων πέρασε, λένε οι ειδικοί. Κυρίως το φυσικό αέριο, τα έργα και οι υποδομές για τη μεταφορά του οποίου είναι πολύ πιο σύνθετα και δαπανηρά, δεν πρόκειται να υπάρξει σε φθηνές τιμές και με πολλές εναλλακτικές πηγές. Μπορεί όμως να υπάρξει εναλλακτικότητα στις οδούς μεταφοράς του στις διεθνείς αγορές.
Για να γίνει αυτό, η παγκόσμια αγορά ενεργειακών πόρων θα πρέπει να αλλάξει στόχους. Να περάσει από την προμήθεια ενεργειακών πόρων στην ασφαλή μεταφορά τους.
Η Ευρώπη, ως καταναλωτής τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας, καλείται πλέον να επεξεργαστεί, σε συνεργασία με τη Ρωσία και άλλους μεγάλους «παίκτες», έναν νέο χάρτη ενεργειακής ασφάλειας, ένα είδος «ελεύθερων» ζωνών μεταφοράς φυσικού αερίου. Η Βαλτική και η Μαύρη Θάλασσα είναι οι περιοχές μέσω των οποίων μπορεί να εξασφαλιστεί η ασφαλής μεταφορά τις επόμενες δεκαετίες, εκτιμούν οι Ρώσοι ειδικοί. Υπάρχουν άλλες βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις που να μην είναι πυροτεχνήματα;

 

Tρίτη και δεκατρείς…

Στις 10 το πρωί ώρα Μόσχας (9 ώρα Ελλάδας) της Τρίτης 13 Ιανουαρίου το φυσικό αέριο στον σταθμό Σούντζα, κοντά στα ρωσοουκρανικά σύνορα, αρχίζει να ρέει προς την Ουκρανία.
Αρχικά μικρές ποσότητες – δοκιμαστικά – ενώ έπειτα από δύο ώρες θα άρχιζαν οι μεγάλες ποσότητες. Η μεταφορά του φυσικού αερίου είναι μια πολυσύνθετη τεχνολογικά διαδικασία που δεν μπορεί να μπει σε απλουστεύσεις και βεβιασμένες πράξεις.
Χρειάστηκαν 2 ώρες (12 ώρα Μόσχας) ώστε να γίνει κατανοητό πως αυτό που φοβόταν η GAZPROM δυστυχώς έγινε. Η ουκρανική πλευρά αρνήθηκε να παραλάβει τις ποσότητες που άρχισαν ήδη να καταφθάνουν από τον γειτονικό ρωσικό σταθμό Σούντζα.
Την όλη εξέλιξη παρακολουθεί προσωπικά ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν. Αμέσως ξεκινά έναν μαραθώνιο τηλεφωνικών διαβουλεύσεων. Το πρώτο τηλεφώνημα ο Πούτιν το κάνει στον Κ. Καραμανλή. Μιλάνε ένα τέταρτο της ώρας. Αν και η Ελλάδα δεν είναι από τις χώρες που υπέστησαν σοβαρές ζημιές από τις ελλείψεις γκαζιού, ωστόσο το τηλεφώνημα πιστοποιεί πως για τη Μόσχα η Αθήνα είναι ενεργειακό –και όχι μόνο– σημείο αναφοράς στα Βαλκάνια και στην Ε.Ε.
Το δεύτερο τηλεφώνημα του Πούτιν ήταν προς τον Ζ. Μ. Μπαρόζο, στον οποίο εξέθεσε την κατάσταση με την πλήρη άρνηση της ουκρανικής ηγεσίας να συμμορφωθεί προς το «μνημόνιο» το οποίο ένα μόλις εικοσιτετράωρο νωρίτερα είχε υπογράψει. Οι Ευρωπαίοι παρατηρητές των μεγάλων ενεργειακών κολοσσών επιβεβαίωναν πως το γκάζι άρχισε να ρέει από τη Ρωσία, πλην όμως καμία κίνηση δεν είχε γίνει στο έδαφος της Ουκρανίας. Όπως είπε χαρακτηριστικά εκπρόσωπος της γερμανικής E.ON Rurgaz, «έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια κρίση μεταφοράς φυσικού αερίου και όχι προμήθειας».
Αργότερα την ίδια ημέρα ο Ρώσος πρωθυπουργός είχε τηλεφωνική συνομιλία με τους ομολόγους του της Βουλγαρίας και της Σλοβακίας, τους οποίους κάλεσε την επομένη να επισκεφθούν τη Μόσχα. Οι δύο αυτές χώρες υπέστησαν τις μεγαλύτερες ζημιές από τη διακοπή του φυσικού αερίου. Η Σλοβακία –χώρα transit– έπαιρνε επί δεκαετίες on line φυσικό αέριο από τη Ρωσία χωρίς ποτέ να υπάρξει πρόβλημα. Και αυτή και η Βουλγαρία δεν διαθέτουν υπόγειες δεξαμενές, έτσι οι απώλειες έγιναν ιδιαίτερα αισθητές.
Η Ευρώπη λοιπόν, μετά το δεύτερο αυτό «πλήγμα», αφυπνίζεται σταδιακά, η προσέγγιση των ίσων αποστάσεων αναφορικά με τη Μόσχα και το Κίεβο υποχωρεί, κανείς πλέον δεν μπορεί να κρύψει το οφθαλμοφανές.
Το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων στο Κίεβο επίσης ξεσηκώνεται. Ήδη στις 13 Ιανουαρίου κατατέθηκε πρόταση μομφής κατά του προέδρου της Ουκρανίας Γιουσένκο και θέμα παραίτησης της κυβέρνησης Τιμοσένκο. Οι δύο αυτοί άσπονδοι «φίλοι» και σύντροφοι της «πορτοκαλί επανάστασης» του 2004 εξευτελίζουν και διασύρουν τη χώρα τους χωρίς αιδώ, ενδιαφερόμενοι μόνο για το ποια κλίκα θα έχει τον έλεγχο της διέλευσης των ποσοτήτων φυσικού αερίου και ως εκ τούτου και τις «μίζες».
Η κατάσταση με το transit προς την Ευρώπη δεν πρόκειται να εξομαλυνθεί έως ότου το Κίεβο καθίσει στο τραπέζι και διαπραγματευθεί τη συμφωνία για προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Χωρίς τη συμφωνία αυτή η όποια ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη θα είναι συνεχώς υπό αίρεση, αφού οι ουκρανικές αρχές θα ικανοποιούν τις εσωτερικές τους ανάγκες με τον γνωστό και… παραδοσιακό τρόπο τους: την αφαίμαξη!
 


 πηγή: περιοδικό Δiπλωματία

Λέξεις Κλειδιά: στρόφιγγες,GAZPROM,Μετασοβιετική,Ουκρανία,Γιουσένκο,Τιμοσένκο,Κίεβο,Ρωσία,κατασκευή,βαλτικές,πρωθυπουργοί,NAFTOGAZ,Μεντβέντεφ,Μίλερ,Πούτιν