08.01.2012 12:11
Μια πολύ ειρηνική ρωσική εξέγερση Μπόρις Kαγκαρλίτσκυ

Ο Μπόρις Καργκαλίτσκυ είναι Ρώσος μαρξιστής θεωρητικός και κοινωνιολόγος, γνωστός για την αγωνιστική συνέπειά του ως πολιτικός αντιφρονών τόσο στην Σοβιετική Ένωση όσο και στη μετασοβιετική Ρωσία. Είναι συντονιστής του προγράμματος Υπερεθνικού Ινστιτούτου για την Παγκόσμια Κρίση και Διευθυντής του Ινστιτούτου για την Παγκοσμιοποίηση και τα Κοινωνικά Κινήματα (IGSO) Μόσχα. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του Παλινόρθωση στη Ρωσία (Εκδ. Στάχυ). Άρθρα και συνεντεύξεις του έχουν δημοσιευθεί στον «Πολίτη» και στην «Εποχή».

 

Το Δεκεμβριανό ξέσπασμα των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας στους δρόμους της Ρωσίας ήταν το φυσικό αποτέλεσμα μιας αυξανόμενης δυσαρέσκειας που συσσωρευόταν πολλά χρόνια, αλλά δεν είχε βρει μέσο έκφρασης. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν δύσκολο να προβλέψει κανείς ότι η κρίση θα ξεσπούσε με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών για την ουσιαστικά διακοσμητική Δούμα, η οποία δεν έχει καμία δύναμη (τα μέλη της, συμπεριλαμβανομένης και της αντιπολίτευσης, είναι απλές μαριονέτες της κυβέρνησης). Μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, όταν συζήτησα για την διαφαινόμενη πολιτική κρίση με τους συναδέλφους στο Ινστιτούτο μας, δεν μπορούσαμε να προσδιορίσουμε τι θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πυροκροτητής μιας έκρηξης. Το γενικό συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι συμμετέχοντες στη συζήτηση ήταν ότι πρόσχημα μαζικών κινητοποιήσεων θα είναι κάτι γελοίο, κάποια χυδαία καθημερινή παρεκτροπή των Αρχών.
Οι εκλογές έπαιξαν ακριβώς αυτό το ρόλο. Ο πλασματικός χαρακτήρας της όλης διαδικασίας και η ανοιχτή συμπαιγνία μεταξύ Αρχών και αντιπολίτευσης  της Δούμας δεν ήταν κάτι άγνωστο για το κοινό, ιδίως το τμήμα του που παραβρέθηκε στις διαδηλώσεις. Αλλά η μαζική, παράλογη και σχεδόν απροκάλυπτη απάτη θεωρήθηκε λιγότερο ως πολιτική πράξη και πιο πολύ μια επίδειξη σκαιότητας. Ήταν σαν η κοινωνία να έψαχνε απλώς  για μια δικαιολογία για να ξεσπάσει σε εξέγερση, και τη βρήκε στη συνήθη διαδικασία της εκλογικής νοθείας κι έγινε απροσδόκητα αντικείμενο γενικής συζήτησης.

Η σημασία
του δράματος που παίζεται

Εν τω μεταξύ, η πολιτική σημασία του δράματος που παίζεται τώρα υπερβαίνει κατά πολύ το ζήτημα της σύνθεσης του ψευδο-κοινοβουλίου της Ρωσίας, ακόμη και των κανόνων που διέπουν την ίδρυσή της. Η μόνη πολιτική λειτουργία των εκλογών για τη Δούμα ήταν να προετοιμάσει το δρόμο για τις προεδρικές εκλογές. Αυτές, με τη σειρά τους, δεν θα είναι η διαδικασία που αποφασίζει για το μελλοντικό ηγέτη της χώρας, του οποίου το όνομα θα είναι γνωστό εκ των προτέρων. Εδώ στη Ρωσία οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται από τους ψηφοφόρους, ούτε από τα συνέδρια των κομμάτων είτε της Ενωμένης Ρωσίας ή τους ιστορικούς προκατόχους τους, αλλά από συναντήσεις αστών-γραφειοκρατικής ελίτ όπου σοβαρά ερωτήματα συζητούνται χωρίς αδικαιολόγητες τελετές ή επιδείξεις. Οι απαραίτητες πληροφορίες ανακοινώθηκαν στο κοινό στις 24 Σεπτεμβρίου στο συνέδριο της Ενωμένης Ρωσίας, και το θέμα θεωρήθηκε λήξαν. Η λειτουργία των εκλογών ήταν να νομιμοποιήσουν αποφάσεις που είχαν ήδη ληφθεί, και να επισημοποιηθούν νομικά σχέσεις που υπήρχαν ούτως ή άλλως.
Η κρίση του Δεκέμβρη διέλυσε το σενάριο που οι Αρχές είχαν προετοιμάσει. Η ραγδαία πτώση της δημοτικότητας της Ενωμένης Ρωσίας, η οποία συνοδεύεται από την αύξηση των ενεργειών διαμαρτυρίας και την πλήρη απαξίωση των υφιστάμενων εκλογικών διαδικασιών, έχει δημιουργήσει μια ποιοτικά νέα κατάσταση στην οποία η εκλογική διαδικασία όχι μόνο δεν εξυπηρετεί το βασικό σκοπό της –δηλ. τη νομιμοποίηση της εκλογής των ελίτ - αλλά αρχίζει η ίδια να αποτελεί πρόβλημα. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι εκλογές θα γίνουν «γνήσιες». Δεν θα υπάρξει ενιαίος υποψήφιος της αντιπολίτευσης, και αν το πρόσωπο αυτό επρόκειτο να εμφανιστεί δεν θα ήταν το καλύτερο για την κοινωνία. Η σημερινή «Αντιπολίτευση» αποτελείται είτε από αποσχισθείσες ομάδες των υφιστάμενων αρχών είτε από περιθωριακές δυνάμεις διαφόρων αποχρώσεων, κυρίως φιλελεύθερες και εθνικιστικές.
Η απόρριψη των Αρχών από την κοινωνία, όπως εμφανίστηκε ξεκάθαρα το Δεκέμβριο, διόλου δεν αντιστοιχεί σε συμπάθεια για τους αντιπολιτευόμενους. Ούτε η ατζέντα με την οποία κλήθηκε ο λαός από τους διοργανωτές των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων αντικατοπτρίζει τις πραγματικές αιτίες της μαζικής δυσαρέσκειας. Οι φιλελεύθεροι ηγέτες της αντιπολίτευσης δεν είναι διατεθειμένοι να εγείρουν κοινωνικά ζητήματα, ακόμη και εκείνα που ανέδειξαν οι δικοί τους υποστηρικτές. Μια ολόκληρη ομάδα αριστερών σχολιαστών υπερασπίζονται την ορθότητα των φιλελεύθερων πολιτικών εξηγώντας στους αναγνώστες τους ότι αν εγερθούν κοινωνικές απαιτήσεις, υπάρχει κίνδυνος να «στενέψει» η μαζική βάση των διαμαρτυριών.

Η βάση της διαμαρτυρίας

Αυτό μπορεί να φαίνεται λογικό - η απαίτηση για τίμιες εκλογές είναι «ευρύτερη» από την έκκληση για δωρεάν ιατρική περίθαλψη. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι στη Ρωσία οι άνθρωποι σήμερα πολύ λιγότερο ανησυχούν για τις εκλογές από ό, τι για την τύχη των τοπικών νοσοκομείων τους. Στις 10 Δεκεμβρίου περίπου 250.000 άνθρωποι πήραν μέρος σε διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Το 2005, όταν ξέσπασαν διαμαρτυρίες εναντίον των κοινωνικών πολιτικών της κυβέρνησης, δυόμισι εκατομμύρια άνθρωποι ξεχύθηκαν στους δρόμους, παρά τον παγετό του Ιανουάριου. Η μαζική βάση για κοινωνική διαμαρτυρία είναι δεκάδες φορές ευρύτερη από αυτά τα κοινωνικά στρώματα στα οποία στηρίζονταν οι διοργανωτές των πρόσφατων συγκεντρώσεων.
Δεν πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι Ρώσοι δεν έχουν καμία ανάγκη για δίκαιες εκλογές. Όμως, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων θα συμμετάσχουν στον αγώνα τους, αντιμετωπίζοντας οι ίδιοι τα κλομπ της αστυνομίας, μόνο όταν γίνει σαφές ότι οι εκλογές μπορούν να επιφέρουν αλλαγές στη ζωή τους, ότι μπορούν να επιφέρουν τη διατήρηση του κοινωνικού κράτους για το οποίο η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών φωνάζει. Εδώ, ωστόσο, οι αντιπολιτευόμενοι όχι μόνο δεν συμμερίζονται τις απόψεις του λαού, αλλά, αντίθετα, βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο με τις Αρχές.

Στις ταραχές στις μεγάλες πόλεις της Ρωσίας οι χρηματιστηριακές αγορές της χώρας απάντησαν με βουτιά στις τιμές των μετοχών, ενώ τα ελεγχόμενα από επιχειρήσεις μέσα μαζικής ενημέρωσης εξήγησαν την απαισιοδοξία των επενδυτών με βάση το ότι στο πλαίσιο των διαμαρτυριών, η κυβέρνηση θα μπορούσε να είναι απρόθυμη να εφαρμόσει «ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις» όπως η κατάργηση της δωρεάν παιδείας και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Ο πραγματικός λόγος για την αντιπαράθεση μεταξύ κοινωνίας και Αρχών έγκειται ακριβώς στην αντίσταση των λιγότερο εύπορων στις αντικοινωνικές πολιτικές της ελίτ. Αυτή η αντίσταση προκάλεσε την κατάρρευση της φάρσας των εκλογών για τη Δούμα, και κατέστησε τις Αρχές ανίκανες να αναλάβουν αποφασιστική δράση κατά της αντιπολίτευσης. Αλλά η ίδια η αντιπολίτευση δεν φοβάται λιγότερο την αλλαγή, αντιθέτως την φοβάται περισσότερο από τις Αρχές.
Το πρόβλημα με τους σημερινούς ηγέτες των εκδηλώσεων διαμαρτυρίας και τις ενέργειές τους είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το γεγονός ότι δεν προέρχονται από την Αριστερά, και ως εκ τούτου, φυσικά, δεν μπορεί να προχωρήσουν πέρα από το σύνθημα των δίκαιων εκλογών, απορρίπτοντας οποιαδήποτε κοινωνική ατζέντα. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η θέση τους αναγκαστικά να οδηγήσει σε αποτυχία να κερδίσει ακόμα και τα ελάχιστα «γενικά δημοκρατικά» αιτήματα που διαμορφώνονται τώρα. Είτε θα οικοδομήσουμε ένα πραγματικά μαζικό, ισχυρό κίνημα, ενωμένο γύρω από ένα γνήσιο δημοκρατικό πρόγραμμα, το οποίο πρέπει να περιλαμβάνει αιτήματα που να αντιστοιχούν στα βασικά συμφέροντα της πλειοψηφίας του λαού της Ρωσίας, είτε η σημερινή εξέγερση θα λήξει χωρίς να έχουν επιτευχθεί ακόμη και οι περιορισμένοι στόχου που οι φιλελεύθεροι και οι βοηθοί τους μέσα στην «αριστερά» είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν.

Να βαδίσουμε πίσω
από τους φιλελεύθερους;

Οι εκκλήσεις από την  «μετριοπαθή αριστερά» να βαδίσουμε παθητικά πίσω από τους φιλελεύθερους υποτίθεται ότι βασίζονται στην ανάγκη για «δουλειά μέσα στο λαό», να πάμε εκεί όπου είναι οι μάζες. Αλλά πώς, και με ποίους, πρόκειται οι δυνάμεις της αριστεράς να αρχίσουν να ακολουθούν αυτές τις διακαώς αναζητούμενες μάζες; Με κακοτυπωμένα φυλλάδια γεμάτα αφηρημένα συνθήματα;
Τα μέλη της Αριστεράς έρχονται στις διαδηλώσεις με τσαλακωμένες εφημεριδούλες, τυπωμένες με πυκνά τυπογραφικά στοιχεία σε κακό χαρτί, που θα μπορούσαν να κοσμούν ένα μουσείο της επανάστασης του 1905. Και σ’ αυτή την περίπτωση, δεν είναι αρκετά αποφασιστικοί για να μοιράσουν αυτό το υλικό στο πλήθος που τους περιβάλλει, το δίνουν ο ένας στον άλλο. Οι αναρχικοί ζυμώνουν τους σταλινικούς, οι σταλινικοί τους τροτσκιστές, οι τροτσκιστές τους σοσιαλδημοκράτες, και οι τελευταίοι με τη σειρά τους μοιράζουν το υλικό τους στους αναρχικούς. Κλειστό κύκλωμα.
Η κατάσταση οδηγεί σε ένα αναπόφευκτο αδιέξοδο, δεδομένου ότι πραγματικός θρίαμβος της δημοκρατίας θα σήμαινε ταυτόχρονα και την πλήρη κατάρρευση της υπάρχουσας αντιπολίτευσης. Οι Αρχές δεν είναι πρόθυμες να υποχωρήσουν και η αντιπολίτευση φοβάται να κερδίσει. Αναμφίβολα, οι δύο πλευρές θα προτιμούσαν να επέλθει αθόρυβα μια συμφωνία μεταξύ τους, αλλά η πολιτική στη Ρωσία σήμερα διεξάγεται και, ως εκ τούτου, μια μυστική συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών δεν θα ισοδυναμούσε πλέον σε μια πραγματική διευθέτηση.
Στο σκάκι μια τέτοια κατάσταση είναι γνωστή ως «πατ». Η ζωή, ωστόσο, δεν είναι ένα παιχνίδι σκακιού, στο οποίο τα κομμάτια μπορεί απλά να αφαιρεθούν από τη σκακιέρα και οι παίκτες μπορούν να ξεκινήσουν και πάλι. Αργά ή γρήγορα η κατάσταση θα βγει εκτός έλεγχου, κινούμενη σε μια νέα οξεία φάση. Αυτό θα συμβεί όταν η πολιτική διαμαρτυρία ενισχυθεί από την κοινωνική διαμαρτυρία και νέοι παίκτες βγουν στο προσκήνιο. Είναι προφανές ότι για κάτι τέτοιο δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε πολύ.


Μετάφραση: Θανάσης Τσακίρης

 

πηγή: epohi.gr

Λέξεις Κλειδιά: εξέγερση,Κρίση,Ρωσία