Η Δύση χάνει τη Ρωσία

Η ουκρανική κρίση αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη στροφή στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία.

Ακόμη κι αν η κατάπαυση του πυρός που συμφωνήθηκε τον Σεπτέμβριο μεταξύ των προέδρων της Ρωσίας και της Ουκρανίας για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες στην Ανατολική Ουκρανία κρατήσει, δεν υπάρχει επιστροφή στο business as usual με τη Ρωσία.

Το consensus μεταξύ των παρατηρητών της Ρωσίας, εντός και εκτός της χώρας, είναι τώρα τόσο βαθιά απαισιόδοξη και συχνά κυνικά, που όποια εμπιστοσύνη και να είχαν χτίσει η Δύση και η Ρωσία τα τελευταία χρόνια, έχει φύγει. Εν ολίγοις, η Δύση χάνει τη Ρωσία. Αλλά η Ευρώπη μπορεί ακόμη να είναι σε θέση να σώσει μέρος της σχέσης, μέσω ανταλλαγών μεταξύ των κοινωνιών.

Η απόφαση της Δύσης να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία μετά από την εισβολή της Μόσχας στην Κριμαία και την παρέμβασή της στην Ανατολική Ουκρανία, δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Οι κυρώσεις σηματοδότησαν μια τομή στις σχέσεις.

Αν και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και η κλίκα των υπασπιστών του έχουν αψηφήσει τις κυρώσεις, τα μέτρα έχουν καταφέρει ένα ψυχολογικό και πολιτικό πλήγμα στην ρωσική πολιτική ελίτ, και στο κύρος της.

Ως αποτέλεσμα, η Ρωσία έχει φτιάξε αρκετές αφηγήσεις ως αντίδραση στις κυρώσεις.

Μία αφήγηση είναι ότι τα δυτικά τιμωρητικά μέτρα είναι το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να έχει συμβεί στην Ρωσία, διότι είναι καταλύτης για την οικονομική μεταρρύθμιση. Αυτή η αφήγηση, που αρθρώθηκε σε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης στο Vaduz στις 3-5 Οκτωβρίου που επικεντρώθηκε στη σχέση μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, υποστηρίζει πως η φυγή κεφαλαίων θα τελειώσει. Οι Ρώσοι που έχουν μεγάλα κεφάλαια έξω από τη χώρα, θα επιστρέψουν τα λεφτά τους. Η δημογραφική κρίση θα τελειώσει.

Η Ρωσία, λένε αυτοί οι παρατηρητές, θα τα καταφέρει και με το παραπάνω. Και για να το αποδείξει αυτό, η Ρωσία μπορεί να στραφεί στην Κίνα. Εν ολίγοις, εάν η Δύση πιστεύει ότι μπορεί να απομονώσει τη Ρωσία, είναι λάθος. Η Ρωσία δεν χρειάζεται τη Δύση.

Άλλη μια ρωσική αφήγηση που παρουσιάστηκε στο Vaduz ήταν περισσότερο ρεαλιστική, αλλά επίσης πολύ απαισιόδοξη. Σύμφωνα με αυτή τη γραμμή σκέψης, οι δυτικές κυρώσεις δεν θα τονώσουν τις μεταρρυθμίσεις. Αντιθέτως, ο Putin θα ασκήσει ακόμη μεγαλύτερο κρατικό έλεγχο στην οικονομία.

Εξάλλου, οι μεταρρυθμίσεις, θα σημαίνουν αποδυνάμωση του κράτους, ενθαρρύνοντας το κράτος δικαίου, καταπολεμώντας την διαφθορά και καθιερώνοντας σαφή δικαιώματα ιδιοκτησίας. Αυτοί οι Ρώσοι παρατηρητές δηλώνουν ότι ο Putin δεν πρόκειται να ακολουθήσει αυτό τον δρόμο. Αυτά τα βήματα θα υπονομεύσουν τη δική του βάση δύναμης, διότι θα περιλαμβάνουν τον σταδιακό εκδημοκρατισμό της Ρωσίας, που είναι ακριβώς η διαδικασία που ήθελε να αποφύγει ο Putin στη Ρωσία.

Υπάρχουν άλλες αφηγήσεις στη Ρωσία που περιλαμβάνουν τη χρήση του παρελθόντος για την κινητοποίηση της υποστήριξης για το παρόν σύστημα. Η πιο σημαντική επικεντρώνεται στην ένθερμη πίστη του Putin ότι η μεγαλύτερη τραγωδία που έπληξε τη Ρωσία του 20ου αιώνα, ήταν η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Στην τρέχουσα διαμάχη με τη Ρωσία, και η Δύση έχει επίσης τις αφηγήσεις της. Υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι η Δύση είναι κοντόφθαλμη στο να αποκλείει την βία όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει την προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία.

Υποστηρίζουν ότι ο πρώην ηγέτης της Σερβίας, Μιλόσεβιτς συνθηκολόγησε την άνοιξη του 1999 μόνο αφότου το ΝΑΤΟ αποφάσισε τελικά να βομβαρδίσει σέρβικες δυνάμεις που είχαν βάλει σκοπό να εκκαθαρίσουν εθνικά το Κοσσυφοπέδιο από τους Αλβανούς. Μέχρι τότε, ήταν πολύ πιο ικανός από τη Δύση.

Υπάρχουν επίσης και αυτοί στη Δύση που υποστηρίζουν εδώ και καιρό την ένωση της Ρωσίας με την Ευρώπη. Τώρα διερωτώνται πώς θα μπορέσουν να αναστρέψουν την τρέχουσα πορεία της Ρωσίας. Αυτά τα άτομα δεν είναι φίλα προς τη Ρωσία όπως ο πρώην Γερμανός Καγκελάριος Gerhard Schroeder, ο οποίος περιέγραψε τον Putin ως “άψογο δημοκράτη”. Αντιθέτως, αυτοί οι παρατηρητές θεωρούν ότι το πολιτικό κόστος της απώλειας της Ρωσίας θα είναι επιζήμιο και για τη Ρωσία και για τη Δύση. Η εύφλεκτη κατάσταση της Νότιας Οσετίας και τμήματα της Ανατολικής Ευρώπης -με την Ουκρανία να είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα- επηρεάζει τα συμφέροντα και των δύο.

Ωστόσο είναι ακόμη δύσκολο ακόμη και να συζητήσουν τα κοινά συμφέροντα μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας. Όλο και λιγότεροι Ρώσοι φιλελεύθεροι διανοούμενοι μιλούν ανοιχτά. Όλο και λιγότεροι Ρώσοι συμμετέχουν σε συζητήσεις στη Δϋση. Αυτό ενισχύει την αίσθηση της απομόνωσης. Αυτή με τη σειρά της ενισχύει την αντί-δυτική προπαγάνδα των ρωσικών κρατικών μέσων ενημέρωσης που η Δύση δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει.

Η αντίδραση της Δύσης δεν μπορεί να είναι μεγάλη. Από τη στιγμή που ο πολιτικός διάλογος είναι σχεδόν ανύπαρκτος μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, η Ευρώπη μπορεί να κάνει ένα πράγμα. Μπορεί να κρατήσει την πόρτα ανοιχτή στην αστική κοινωνία και στην πολιτιστική ανταλλαγή, σε μαθητές και καλλιτέχνες, συγγραφείς, ακαδημαϊκούς και επιστήμονες, με την αμυδρή ελπίδα να μην χάσει τελείως τη Ρωσία. Και με την αμυδρή ελπίδα ότι μια ημέρα η Ρωσία θα μπορούσε να αλλάξει.

Απόδοση στα ελληνικά από carnegie.ru